Συζήτηση στρογγυλής τραπέζης μεταξύ ιστορικών, αρχαιολόγων, συλλεκτών, ελεύθερων ερευνητών και εθελοντών για τον τρόπο της λειτουργίας των αρχείων στην Ελλάδα, καθώς και για τις μελλοντικές προοπτικές τους, πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της 25ης Σεπτεμβρίου στην Ελληνοαμερικανική Ένωση με τίτλο «Ντοκουμέντο, Κειμήλιο, Αρχείο», στο πλαίσιο της τρέχουσας έκθεσης «Cruise: Α floating archive» -Κρουαζιέρα: Αρχείο εν πλω» του Βασίλη Κοφινά. Κατά τη διάρκεια της συζήτησης, που συντόνισε η ιστορικός και ερευνήτρια Μαρία Σαμπατακάκη, η Ειρήνη Γρατσία, συντονίστρια της Monumenta, μιλώντας για τη δουλειά της ομάδας της, είπε ότι συνοψίζεται στο έργο της προστασίας των κτιριακών μνημείων. Ιδιοκτήτες κτιρίων έδειξαν στους ερευνητές τα αρχεία τους, που συγκροτούν και ένα είδος ιστορίας των διατηρητέων κτισμάτων.
Οι ερευνητές περπάτησαν πολύ και εντόπισαν και φωτογράφισαν, με αφορμή την πρωτοβουλία τους, πάνω από 10.600 νεώτερα αθηναϊκά κτήρια. Η πόλη είναι ένα είδος αρχείου, κατέληξε η ομιλήτρια, αλλά δεν υπάρχει σεβασμός και προστασία του δημοσίου χώρου.
Στόχος της ομάδας Άστυ, παρατήρησε από τη μεριά του ο επικεφαλής της Γιώργος Θάνος, είναι η διοργάνωση ιστορικών περιπάτων στην Αθήνα. Η ομάδα άρχισε να δραστηριοποιείται σε εποχή βαθιάς κρίσης, το 2012, και ειδικεύτηκε από την πρώτη στιγμή στη μικροϊστορία της γειτονιάς, καθώς και στον τρόπο με τον οποίο αποτυπώνεται η Αθήνα σε σύγχρονα ή σε παλαιότερα λογοτεχνικά κείμενα. Τα μέλη της ομάδας δεν είναι επαγγελματίες ιστορικοί, αλλά εθελοντές. «Θέλουμε», τόνισε ο εισηγητής, «προβάλλοντας τις όψεις μιας πόλης που είναι παλίμψηστο, αφού εξαπλώνεται σε αλλεπάλληλα στρώματα ιστορίας, να αλλάξουμε την καθιερωμένη αφήγηση για τόπους υποβαθμισμένους σήμερα, όπως η Ομόνοια και το Γεράνι, ή και άγνωστους για πολλούς, όπως το Δουργούτι. Θέλουμε να μιλήσουμε για χώρους που δέχονται τώρα ξένους και μετανάστες, ενώ παλαιότερα κατακλύζονταν από την εσωτερική μετανάστευση».
Ο Γιώργος Πολυδωράκης, διευθυντής του Διπλωματικού-Ιστορικού Αρχείου του υπουργείου Εξωτερικών, σημείωσε ότι η υπηρεσία του καλύπτει και έχει αρχειοθετημένο το σύνολο της διπλωματικής αλληλογραφίας της χώρας. Σκοπός είναι η φύλαξη, η διάθεση και η προβολή του υλικού, στο πλαίσιο της κοινής παραδοχής ότι εξωτερική πολιτική δεν μπορεί να ασκηθεί χωρίς μνήμη. Εκείνο που έλειπε επί πολλά χρόνια από την Ελλάδα, πρόσθεσε ο ομιλητής, είναι η αρχειακή συνείδηση. Κι ας συνυπολογιστούν εδώ η απουσία υποδομών και η πίεση της ανάγκης για προσαρμογή στα δεδομένα της ηλεκτρονικής εποχής. Ένα σημαντικό πάντως μέρος των διπλωματικών αρχείων του υπουργείου Εξωτερικών έχει ψηφιοποιηθεί. Το έργο της ψηφιοποίησης συνεχίζεται καθημερινά, ενώ συμπληρώνεται με τον άοκνο αγώνα για τον επαναπατρισμό αρχείων. Σταθερός προσανατολισμός, η λειτουργία του ανοιχτού αρχείου.
Φιλοδοξία του Κέντρου Έρευνας Νεότερης Ιστορίας της Ακαδημίας Αθηνών, επισήμανε ο διευθυντής του Σωτήρης Ριζάς, είναι όχι απλώς η εξεύρεση και η απόθεση αρχείων, που από μόνη της είναι άκρως σημαντική, αλλά και η ερευνητική τους αξιοποίηση, χάρη στις παροχές των δημόσιων πόρων που κρατούν τα αρχεία ανοιχτά για τον οποιονδήποτε. Η κακομεταχείριση των τεκμηρίων στον δημόσιο διάλογο είναι ένα υπαρκτό ζήτημα και χρειάζεται ως εξ αυτού να σκύψουμε επίμονα και με ξεχωριστή προσοχή στις πηγές. Ούτως ή άλλως, η παιδεία και η εκπαίδευση έχουν πολύ μεγάλη σημασία.
Η Αλεξάνδρα Χαριτάτου είναι ιστορικός και μουσειολόγος στο Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ )-Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ) και κόρη του εμπνευστή και ιδρυτή του ΕΛΙΑ Μάνου Χαριτάτου. Όπως είπε στην εξομολογητική της ομιλία, η διάθεση και το πάθος του πατέρα της να μαζεύει πράγματα ήταν τεράστια. Ο ίδιος υπήρξε γενναιόδωρος και ανοιχτός συλλέκτης, με αποτέλεσμα πάρα πολλοί να του εμπιστευτούν τα προσωπικά τους αρχεία. Αυτό ήταν το ΕΛΙΑ. Πολιτική και τέχνη, χάρτες, βιβλία και περιοδικά, πολλά εκ των οποίων είναι τώρα ψηφιοποιημένα. Το ΕΛΙΑ διαθέτει επίσης συλλογές με εφήμερα αντικείμενα της καθημερινότητας ενώ η εισηγήτρια δήλωσε ότι σχεδιάζει για το μέλλον ένα μουσείο της πόλης της Αθήνας.
Η έκθεση «Cruise: Α floating archive» με φωτογραφίες και σκίτσα από το ανέκδοτο αρχείο του Βασίλη Κοφινά (1934-2007)στην Γκαλερί Χατζηκυριάκος-Γκίκας, και σε επιμέλεια της ομάδας hιστορισταί λειτουργεί έως τις 2 Οκτωβρίου.
Πηγή: ΑΠΕ – ΜΠΕ
