Τα εγκαίνια του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, την 1η Οκτωβρίου 2019, αποτελούν αναμφίβολα το μεγαλύτερο εικαστικό γεγονός της χρονιάς. Στο 11όροφο κτήριο κόσμημα αρχιτεκτονικής και αισθητικής στην οδό Ερατοσθένους 13 στο Παγκράτι, επιφάνειας 7.250 τ.μ., εκτίθενται έργα τέχνης μεγάλων ονομάτων της νεότερης και σύγχρονης ευρωπαϊκής τέχνης όπως των Σεζάν, Βαν Γκογκ, Γκογκέν, Μονέ, Ντεγκά, Ροντέν, Τουλούζ Λοτρέκ, Πικάσσο, Μπονάρ, Μπρακ, Λεζέ, Μπαλτύς κ.ά. καθώς και έργα διακεκριμένων εκπροσώπων της ελληνικής ζωγραφικής όπως οι Παρθένης, Μπουζιάνης, Βασιλείου, Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Τσαρούχης, Μόραλης, Τέτσης κ.ά. από τη θρυλική συλλογή του Βασίλη και της Ελίζας Γουλανδρή που συγκαταλέγονται στους σημαντικότερους συλλέκτες του κόσμου του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα.
Ο Βασίλης και η Ελίζα Γουλανδρή που δεν έζησαν να δουν το όνειρό τους να παίρνει σάρκα και οστά, μας άφησαν μια σπουδαία κληρονομιά, μαζί με το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Άνδρου, ένα έργο απαραίτητο και βαρύνουσας σημασίας στην πόλη σε μια εξαιρετικά ρευστή εποχή, ένα πολιτιστικό σημείο που θα αποτελέσει και πολυπόθητο προορισμό των Ελλήνων και των φιλότεχνων από όλο τον κόσμο.
Η αναμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου, μπροστά από το εντυπωσιακό οικοδόμημα του Μουσείου και η συντήρηση της πλατείας του Αγίου Σπυρίδωνα που το Ίδρυμα έχει κάνει δωρεά στον Δήμο Αθηναίων, δημιουργούν το φιλικό περίβλημα και την πρόγευση για τον επισκέπτη ενός μουσείου που θα αποτελέσει από αύριο κιόλας έναν προορισμό ακόμα και γνωριμίας με τη σύγχρονη ευρωπαϊκή και ελληνική τέχνη μέσα στον πολιτιστικό άξονα που περικλείει όλα τα μεγάλα μουσειακά ιδρύματα της Αθήνας.
Το πλούσιο πρόγραμμα του Μουσείου με πρωτοποριακές δράσεις, σύγχρονες μουσειακές εφαρμογές, μεγάλο εκπαιδευτικό πρόγραμμα, με περιοδικές εκθέσεις, Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών, ενταγμένες στην εκθεσιακή πολιτική με την οποία το Ίδρυμα δραστηριοποιείται τα τελευταία 35 χρόνια, έχουν ως στόχο να συστήσουν στο κοινό ένα μουσείο ανοιχτό σε όλους που θα απευθύνεται σε κάθε ηλικία και θα επιδιώξει με το πρόγραμμά του να προσελκύσει μυημένους καθώς και να εκπαιδεύσει μια νέα γενιά φιλότεχνων φέρνοντάς τους σε επαφή με αριστουργήματα του 19ου και 20ού αιώνα.
Μέσα στο κτήριο εκτός των εκθεσιακών χώρων θα λειτουργούν πωλητήριο και το καφέ εστιατόριο του μουσείου, βιβλιοθήκη τέχνης με 6.000 τόμους, παιδικό εργαστήριο, καθώς και ένα σύγχρονων προδιαγραφών αμφιθέατρο, 190 θέσεων.
Μια περιπέτεια που κράτησε εικοσιεπτά ολόκληρα χρόνια
Η ιστορία της ανέγερσης του μουσείου ξεκινά το 1992. Ο Βασίλης και η Ελίζα Γουλανδρή δωρίζουν τη συλλογή τους με όρο να τους παραχωρηθεί ένα οικόπεδο για την ανέγερση του μουσείου. Ο τότε υπουργός Οικονομικών Μιλτιάδης Έβερτ υπέγραψε την πράξη παραχώρησης του οικοπέδου επί της Ρηγίλλης, ενώ αρχίζει μια μακρά δικαστική εμπλοκή, η οποία κρατά πέντε ολόκληρα χρόνια. Αρχικά αντιδρά ο Δήμος Αθηναίων –θέλει το οικόπεδο χώρο πρασίνου-, οι πολεοδομικές υπηρεσίες και οι κάτοικοι. Τελικά, το 1997, όταν άρχισαν τα έργα θεμελίωσης, ήρθε στο φως το Λύκειο, το μέρος στο οποίο ιδρύθηκε η Περιπατητική Σχολή του Αριστοτέλη, και το οποίο τελικά άνοιξε ως αρχαιολογικός χώρος στο κοινό το 2014. Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, συμφώνησε τότε για την ανέγερση του Μουσείου στον χώρο. Ο Βασίλης Γουλανδρής είχε αποβιώσει από το 1994 και η Ελίζα Γουλανδρή διαφώνησε, αφού ο χώρος που απέμενε ήταν μικρός.
Η δεύτερη προσπάθεια ξεκινά το 1998. Η πολιτεία προτείνει να χτιστεί το μουσείο στο πάρκο Ριζάρη. Ο διάσημος αρχιτέκτονας Μινγκ Πέι είχε εκπονήσει τα σχέδια για ένα μουσείο 10.000 τ.μ., κόστους 27 εκ. ευρώ. Και αυτές οι προσπάθειες απέβησαν άκαρπες αφού κατέληξαν σε ένα γύρο προσφυγών και διαμαρτυριών. Ο τότε υπουργός Πολιτισμού Ευάγγελος Βενιζέλος παραχωρεί το 2002 εκ νέου το οικόπεδο. Όμως έχει μεσολαβήσει ο θάνατος της Ελίζας Γουλανδρή το 2000 και μια τρίτη προσπάθεια να χτιστεί το μουσείο στο Μετς αποτυγχάνει και αυτή.
Το 2009 το Ίδρυμα Γουλανδρή ανακοίνωσε την αγορά του κτηρίου της οδού Ερατοσθένους. Το όλο εγχείρημα χρηματοδοτήθηκε αποκλειστικά από το ίδρυμα. Το κτήριο που επελέγη είναι του 1920 και με την επέκτασή του αποτελεί ένα υπερσύγχρονο μουσείο με διεθνή χαρακτήρα και σπουδαία συλλογή έργων τέχνης.
Η συλλογή Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή
Η συλλογή του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή είναι από τις σημαντικότερες ιδιωτικές συλλογές που δημιουργήθηκαν κατά το δεύτερο ήμισυ του 20ού αιώνα. Πρωταρχικός σκοπός του νέου μουσείου που ανεγέρθηκε στην Αθήνα είναι να στεγάσει αυτήν τη συλλογή και να την κάνει προσβάσιμη στο κοινό, σύμφωνα με την επιθυμία των Ιδρυτών.
Τα κριτήρια επιλογής των έργων που τη συγκροτούν υπήρξαν καθαρώς υποκειμενικά. Ο Βασίλης και η Ελίζα Γουλανδρή, αν και περιβάλλονταν ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1950 από διακεκριμένους ιστορικούς και επαγγελματίες της τέχνης, επέλεξαν τα συγκεκριμένα έργα με μοναδικό γνώμονα τις προσωπικές προτιμήσεις τους και τους δικούς τους αισθητικούς κώδικες. Σχεδόν επί πενήντα χρόνια έχτιζαν τη συλλογή τους με φροντίδα, υπομονή και πραγματική αφοσίωση, με απώτερη βλέψη, κάποια μέρα, να εκτεθεί στο μουσείο που είχαν κατά νου.
Το μουσείο έχει τη δυνατότητα να στεγάσει το μεγαλύτερο μέρος της συλλογής σε συνθήκες που προκύπτουν από ειδική σκηνογραφική μελέτη, ώστε να εξασφαλίζεται, κατά το δυνατόν, η καλύτερη παρουσίαση και αναγνωσιμότητα των έργων. Γλυπτά και πίνακες συνδιαλέγονται σε μια προσπάθεια να τεθεί σε παράλληλη σχέση η διαδρομή των καλλιτεχνών. Επί της παρούσης εκτίθενται 180 έργα και αντικείμενα τέχνης. Εκτός από τα εμβληματικά έργα της συλλογής που παρουσιάζονται στο σύνολό τους και θα εκτίθενται μόνιμα, άλλα επίσης σημαντικά έργα θα εκτίθενται εκ περιτροπής προκειμένου όλη η συλλογή να τεθεί σε κοινή θέαση.
Tην κύρια θέση στη συλλογή κατέχει η μοντέρνα και η σύγχρονη τέχνη, ευρωπαϊκή κυρίως, με έργα που χρονολογούνται από την περίοδο 1880-1980. Στον 1ο και 2ο όροφο του κτιρίου, οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να ανακαλύψουν, υπό το πράο βλέμμα του El Greco, έργα των Paul Cézanne, Vincent van Gogh, Paul Gauguin, Claude Monet, Edgar Degas, Pablo Picasso, Henri de Toulouse-Lautrec, Pierre Bonnard, Georges Braque, Joan Miró, Wassily Kandinsky, Paul Klee, Fernand Léger, Jackson Pollock, Francis Bacon, Alberto Giacometti, Marc Chagall, Jean Hélion, Hans Arp, Ben Nicholson, Barbara Hepworth, César,Jean Tinguely, Niki de Saint Phalle, Friedensreich Hundertwasser, Balthus, Victor Brauner, Giorgio de Chirico και άλλων.
Κεντρικό πρόσωπο αυτής της σύναξης καλλιτεχνών είναι ο Paul Cézanne, που είναι ο πρώτος μοντέρνος ζωγράφος που εντάχθηκε στην υπό διαμόρφωση συλλογή του Βασίλη και της Ελίζας Γουλανδρή. Ο Βασίλης και η Ελίζα Γουλανδρή αρέσκονταν να παραπέμπουν μέσω των επιλογών τους σε φανταστικούς, ως επί το πλείστον, διαλόγους μεταξύ αυτών των καλλιτεχνών: ο Rodin, που επί χρόνια επιθυμούσε να εκθέσει μαζί με τον Monet και κατάφερε να πραγματώσει την επιθυμία του, ο Kandinsky, που δέχτηκε το πρώτο εικαστικό του κλονισμό μπροστά και πάλι στον Monet. ο Gauguin, που δεν πούλησε τον αγαπημένο του Cézanne παρά μόνο όταν σχεδόν δεν είχε τα προς το ζην πια να φάει, ο Toulouse-Lautrec, που ανέφερε ως μοναδικό του πρότυπο τον Degas, ο Van Gogh, που τόσες ελπίδες έτρεφε για τη συγκατοίκησή του με τον Gauguin, προτού η ψυχική του υγεία κλονιστεί, ο Klee, που έζησε τις ίδιες ζοφερές ώρες με τον Kandinsky όταν έκλεισε το Bauhaus, o Braque, που βρισκόταν στη Νορμανδία μαζί με τον Léger όταν κηρύχτηκε ο πόλεμος, το 1939, ο Miró και ο Giacometti, που αντιτάχθηκαν σθεναρά, καθένας με τον δικό του τρόπο, στους κανόνες του σουρεαλισμού που είχε επιβάλει ο André Breton, ο De Chirico και ο Hélion, που επέλεξαν να κινηθούν ενάντια στο ρεύμα και να επιστρέψουν σε μια πιο συμβατική ζωγραφική, πληρώνοντας την επιλογή τους με το τίμημα της απομόνωσης. Και βεβαίως ο Picasso, ο δημιουργός, ο επαναστάτης, που αφομοίωσε όλες τις αισθητικές αναφορές του και τις απέδωσε με τρόπο όχι μόνο νεωτεριστικό, αλλά και εντελώς προσωπικό.
Όλες αυτές οι ιστορίες, οι διαδρομές, οι ανεκδοτολογικές αναφορές ζωντανεύουν στους τοίχους του μουσείου. Την περιδιάβαση συμπληρώνουν δύο αίθουσες αφιερωμένες σε Έλληνες καλλιτέχνες, μοντέρνους και σύγχρονους, στον 3ο και 4ο όροφο. Από τις απαρχές της συγκρότησης της συλλογής τους, ο Βασίλης και η Ελίζα Γουλανδρή επιθυμούσαν διακαώς να δώσουν μία ξεχωριστή θέση σε συμπατριώτες τους όπως ο Γιώργος Μπουζιάνης, ο Γιάννης Τσαρούχης, ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, ο Γιάννης Μόραλης, ο Μιχάλης Τόμπρος. Έδωσαν μάλιστα στο διοικητικό συμβούλιο του Ιδρύματος την κατευθυντήρια οδηγία να συνεχίσουν να στηρίζουν τους νέους Έλληνες καλλιτέχνες με τη χορήγηση υποτροφιών για σπουδές, αλλά και με τον εμπλουτισμό της συλλογής με νέα έργα.
Το Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή σεβάστηκε επίσης την επιθυμία των ιδρυτών για μια αίθουσα αφιερωμένη στη σημαντική συλλογή τους από γαλλικά έπιπλα υπογεγραμμένα από τους διασημότερους ébénistesκαι αντικείμενα τέχνης, χρονολογούμενα από το 18ο αιώνα, καθώς και κινεζικά αντικείμενα τέχνης από νεφρίτη ή πορσελάνη. Η τέχνη, παρούσα σε όλες τις πλευρές της ζωής του Βασίλη και της Ελίζας Γουλανδρή, αποτελούσε αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς τους. Στον όροφο του πρώτου υπογείου υπάρχει ο χώρος που προορίζεται για τις περιοδικές εκθέσεις. Η πρώτη θα φιλοξενηθεί το φθινόπωρο του 2020. Ο πρώτος τόμος με έργα της συλλογής του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή είναι αφιερωμένος στη μοντέρνα τέχνη από το 1870 έως το 1945 και θα είναι διαθέσιμος στο μουσείο από τις 2 Οκτωβρίου. Στις 600 περίπου σελίδες της έκδοσης, η οποία περιλαμβάνει και χρονολόγιο, γίνεται λεπτομερής αναφορά σε κάθε έργο. Μέσα στον Οκτώβριο θα ακολουθήσουν δύο εκδόσεις για παιδιά: Στο μουσείο και Η συλλογή του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή σε αυτοκόλλητα. Ο δεύτερος τόμος της συλλογής, με περιεχόμενο την τέχνη μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και τη σύγχρονη τέχνη, θα είναι διαθέσιμος τον Μάιο του 2020.
Το Μουσείο και οι εκδηλώσεις του
Προκειμένου να εμπλουτίσει περαιτέρω την εμπειρία όσων επιθυμούν να εξοικειωθούν με τα έργα τέχνης που εκτίθενται στους χώρους του, το Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή, εκτός από τις ξεναγήσεις στη συλλογή του, παρέχει προβολές σύντομων ντοκιμαντέρ τέχνης αναφορικά με την ιστορία επιμέρους έργων της συλλογής. Τα ντοκιμαντέρ αποτελούν παραγωγή του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή και οι προβολές είναι διαθέσιμες χωρίς επιπλέον κόστος, με την αγορά εισιτηρίου εισόδου.
Με την έναρξη του μουσείου εγκαινιάζεται και ο μηνιαίος προγραμματισμός των εκδηλώσεών του. Μουσικές συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις, συζητήσεις, δράσεις για ενήλικες και παιδιά, καθώς και εκπαιδευτικά εργαστήρια συμπληρώνουν τη φιλοσοφία του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή, με μία σειρά πρωτότυπων εκδηλώσεων που εντάσσονται αρμονικά στον μουσειακό χώρο.
Ειδικότερα, κάθε Σαββατοκύριακο, τα εκπαιδευτικά προγράμματα του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή θα καλωσορίζουν παιδιά, εφήβους και ενήλικες, προσφέροντας τη δυνατότητα συμμετοχής σε δημιουργικά εργαστήρια και δραστηριότητες με αφετηρία τις τέχνες και στόχο την ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων.
Το πωλητήριο του μουσείου βρίσκεται στο ισόγειο, δίπλα στον χώρο υποδοχής και διαθέτει μία ευρεία γκάμα πρωτότυπων και αποκλειστικά custom-made προϊόντων που περιλαμβάνουν χρηστικά αντικείμενα, αλλά και αντικείμενα τέχνης, σχεδιασμένα από Έλληνες δημιουργούς και εμπνευσμένα από τη σπάνια συλλογή έργων του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή.
Το Café – Εστιατόριο του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή, με μία σύγχρονη εκδοχή της ελληνικής κουζίνας, από τον διακεκριμένο chef Ανδρέα Λαγό και την ομάδα του OhhBoyAthens, υποδέχεται όλους όσους βρίσκονται στην Αθήνα μόνιμα ή για λίγο. Στο μενού του αξιοποιούνται αποκλειστικά φρέσκα μεσογειακά υλικά, με πιάτα βασισμένα στην ελληνική απλότητα και γνώμονα την αξιοποίηση της πρώτης ύλης.
Το Café – Εστιατόριο και το πωλητήριο είναι προσβάσιμα στους επισκέπτες, κατά τις ώρες λειτουργίας του μουσείου, χωρίς να απαιτείται εισιτήριο.
Τη λειτουργία της ξεκινάει και η Βιβλιοθήκη του Μουσείου, με 6.000 τόμους με θέματα από το ευρύ φάσμα των τεχνών. Ο κατάλογος της Βιβλιοθήκης συμπεριλαμβάνει μεταξύ άλλων μονογραφίες, καταλόγους εκθέσεων και περιοδικά τέχνης που θα είναι διαθέσιμα στο κοινό για ανάγνωση στον χώρο του αναγνωστηρίου.
Επιπλέον, η διάσημη συλλογή έργων τέχνης και η αρμονική συνδιαλλαγή του νεοκλασικού και μοντέρνου κτηρίου με θέα την Ακρόπολη, καθιστούν το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή ιδανικό χώρο για τη διοργάνωση εκδηλώσεων. Οι χώροι του μπορούν να φιλοξενήσουν μικρές και μεγάλες εκδηλώσεις, συνέδρια, ημερίδες, εταιρικές παρουσιάσεις, κοινωνικές εκδηλώσεις, σεμινάρια, workshops, κινηματογραφικές προβολές.
Για όσους επιθυμούν να απολαύσουν την εμπειρία του νέου Μουσείου στην πληρότητά του και παράλληλα να στηρίξουν τη δράση του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή, το Πρόγραμμα Μελών περιλαμβάνει επτά ειδικά σχεδιασμένες κατηγορίες: Member, Couples, Family, Kids, Young, Seniors, Corporate. Κάθε μία από τις κατηγορίες συνοδεύεται από αποκλειστικά προνόμια, όπως δωρεάν είσοδο σε εκθέσεις και ξεναγήσεις, εκπτώσεις στις λειτουργίες του μουσείου, συμμετοχή σε εκδηλώσεις οργανωμένες για Μέλη, ειδικό ωράριο Μελών κ.ά.
Μάλιστα, όσοι πραγματοποιήσουν την εγγραφή τους στο Πρόγραμμα Μελών του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή έως τις 29 Σεπτεμβρίου, θα έχουν την ευκαιρία να περιηγηθούν στο μουσείο λίγο πριν την επίσημη έναρξη της λειτουργίας του.
Η επίσημη έναρξη της λειτουργίας του μουσείου είναι στις 2 Οκτωβρίου 2019
