Ρεπορτάζ: Στέλιος Βογιατζάκης 

Χρειάστηκαν 23 χρόνια σκληρής δουλειάς και άγχους, αλλά τελικά το πιο διάσημο βρετανικό λεξικό της ελληνικής γλώσσας, το περίφημο «The Cambridge Greek Lexicon», απέκτησε την αναθεωρημένη και σύγχρονη έκδοση του.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Για περισσότερο από έναν αιώνα, για την ακρίβεια τα τελευταία 131 χρόνια, όλοι οι Άγγλοι που μάθαιναν αρχαία ελληνικά ανέτρεχαν σε αυτό το ιστορικό λεξικό των HG Liddell και Robert Scott,   το οποίο εκδόθηκε το 1889 και ήταν η πιο μαζεμένη εκδοχή ενός ογκωδέστατου έργου του 1843. Το λεξικό καλύπτει σχεδόν το σύνολο των κειμένων που είναι γραμμένα στα αρχαία ελληνικά, από τον Όμηρο μέχρι τους ποιητές των Ελληνιστικών χρόνων, την Καινή Διαθήκη και τις Πράξεις των Αποστόλων.

Όμως όσο περνούσαν οι δεκαετίες τόσο γινόταν σαφές ότι, παρά το επιστημονικό μεγαλείο του, το  λεξικό του Cambridge γινόταν παλιομοδίτικο. Ο μαθητής, ο φοιτητής, ο νέος επιστήμονας που το άνοιγε, διάβαζε τα αγγλικά που μιλούσε η ανώτερη αστική τάξη της Αγγλίας πριν από 100 χρόνια και όχι τη δική του γλώσσα. Αυτό έπρεπε να αλλάξει.

Η προσπάθεια ξεκίνησε το 1997 από τον φιλόλογο John Chadwick, ο οποίος πέθανε πολύ πριν δει το έργο του ολοκληρωμένο. O καθηγητής του Cambridge,  James Diggle, ο οποίος αρχικά ήταν μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής ανέλαβε να συνεχίσει και, όπως λέει στο zougla.gr, «όταν ξεκινήσαμε σκοπεύαμε να ολοκληρώσουμε την αναθεώρηση του λεξικού σε πέντε χρόνια και αυτή να γίνει από έναν άνθρωπο. Όμως στην πορεία διαπιστώσαμε πόσο εκτός εποχής ήταν αυτό το λεξικό. Έτσι, εργαστήκαμε περισσότεροι και αποφασίσαμε να ξεκινήσουμε τη δουλειά από το μηδέν και να συγκεντρώσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο υλικό. Τελικά μας πήρε πάνω από 20 χρόνια. Σε προσωπικό επίπεδο, ήταν σχεδόν το μόνο πράγμα που έκανα για 15 χρόνια».  

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Ένα πολύ ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του αναθεωρημένου λεξικού είναι η μετάφραση των αρχαίων ελληνικών λέξεων στα αγγλικά. Στις αρχικές εκδόσεις  οι μεταφράσεις ήταν πομπώδεις και καθώς πρέπει, πλήρως εναρμονισμένες με τον συντηρητισμό της βικτωριανής Αγγλίας. Πλέον αυτό έχει αλλάξει. Αν οι Άγγλοι εκείνης της εποχής μπορούσαν να ταξιδέψουν στο χρόνο και να έρθουν στο 2021 σίγουρα θα κοκκίνιζαν αν ξεφύλλιζαν τις σελίδες του. Ο καθηγητής Χιγκς και η ομάδα του χρησιμοποίησε την σύγχρονη καθομιλουμένη για να ορίσει τις αρχαίες ελληνικές λέξεις και τα αποτελέσματα σε αρκετές περιπτώσεις ήταν ιδιαίτερα πιπεράτα. Για παράδειγμα, το ρήμα «βινέω» δεν μεταφράζεται με τις λέξεις που χρησιμοποιούνταν πριν από 150 χρόνια για τη συνουσία, αλλά ξεκάθαρα ως «fuck», ενώ το «λαικάζω» μεταφράζεται ως «perform fellatio» και επεξηγείται με τη φράση «suck cock».  «Καταλαβαίνω και δεν με εκπλήσσει ότι πολλοί ασχολούνται με το συγκεκριμένο κομμάτι του λεξικού. Πρέπει να πούμε ότι και ο Αριστοφάνης χρησιμοποιούσε γλώσσα που είχε σκοπό να σοκάρει» λέει ο καθηγητής Χιγκς.

Ακόμα και για ένα λεξικό – θεσμό, όπως το συγκεκριμένο, η οικονομική πλευρά  αποδείχτηκε ένα δύσκολο εμπόδιο. «Έπρεπε να εξασφαλίσουμε χρηματοδότηση και κάποιες φορές είχαμε άγχος αν θα τα καταφέρναμε να ολοκληρώσουμε τη δουλειά μας. Αισθανθήκαμε μεγάλη ανακούφιση όταν τελικά τα καταφέραμε» λέει ο καθηγητής Χιγκς.  

Το λεξικό του 1844, και η μικρότερη εκδοχή του που κυκλοφόρησε μισό αιώνα αργότερα,  δημιουργήθηκαν σε μία εποχή αναγέννησης του ενδιαφέροντος για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό. Το 2021 είναι πολύ διαφορετικό, αλλά ο καθηγητής Χιγκς σημειώνει ότι ακόμα και σήμερα υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που μαθαίνουν αρχαία ελληνικά. «Όταν ήμουν μαθητής είχαμε τη δυνατότητα να μάθουμε τη γλώσσα. Με το πέρασμα των χρόνων αυτό γινόταν όλο και πιο σπάνιο. Πλέον υπάρχουν κάποιοι μαθητές που μελετούν αρχαία ελληνικά στο σχολείο, αλλά οι περισσότεροι μαθαίνουν στο πανεπιστήμιο» λέει και προσθέτει: «Τα αρχαία ελληνικά δεν είναι μια εύκολη γλώσσα και για να τα μελετήσεις πρέπει να έχεις μεγάλη όρεξη ή να θέλεις να διαβάσεις τα κείμενα στην αρχική μορφή τους. Αλλά το νέο λεξικό θα κάνει τη μελέτη ευκολότερη και θα βοηθήσει όσους θέλουν να ασχοληθούν με τα αρχαία ελληνικά. Οι περισσότεροι φοιτητές θα το αγοράσουν, ενώ θα το πάρουν και οι βιβλιοθήκες. Υπάρχουν άνθρωποι που ενδιαφέρονται ακόμα. Αρκεί να σας πω ότι ο πολύ γνωστός ηθοποιός Στίβεν Φράι έχει ήδη αγοράσει το δικό του».

Ο καθηγητής Χιγκς λέει στο zougla.gr ότι δεν σκοπεύει να ασχοληθεί με το ογκωδέστατο λεξικό του 1844. Άλλωστε 23 χρόνια ήταν αρκετά. Προτιμά να επιστρέψει στο δικό του παλιό έργο. «Πριν από 40 χρόνια είχα γράψει μια μετάφραση των τραγωδιών του Ευριπίδη και την επιμελούμαι ξανά».

σχόλια αναγνωστών
oδηγός χρήσης