Ύστερα από μια περίοδο σημαντικής επέκτασης της δημόσιας εκπαιδευτικής δαπάνης, η οξύτατη οικονομική κρίση οδήγησε σε σημαντικές περικοπές, με αποτέλεσμα η συνολική δημόσια εκπαιδευτική δαπάνη να γυρίσει το 2016 στα επίπεδα των αρχών της δεκαετίας του 2000 ως ποσοστό του ΑΕΠ και ως ποσοστό των συνολικών δαπανών της γενικής κυβέρνησης.
Αυτό προκύπτει από μελέτη του ΙΟΒΕ το οποίο αποκαλύπτει ότι η κρίση άφησε ανεξίτηλο το αποτύπωμά της και στην ιδιωτική δαπάνη.
Πάντως αξίζει να σημειωθεί ότι -σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat- η Ελλάδα διαθέτει για την εκπαίδευση το 8,2% του συνόλου των κρατικών δαπανών της, καταλαμβάνοντας την 27η θέση στους «28» της ΕΕ. Αντιθέτως, διαθέτει το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό (17,6% του συνόλου των δαπανών της) για «γενικές δημόσιες υπηρεσίες».
Από την έρευνα προκύπτει στη διάρκεια της κρίσης σημειώθηκε σημαντική μετατόπιση της δημόσιας δαπάνης από την δευτεροβάθμια προς την πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Επιπλέον, μεταβλήθηκε η σύνθεση της δημόσιας εκπαιδευτικής δαπάνης, καθώς σημειώθηκε αύξηση του μεριδίου της αποζημίωσης εργαζομένων στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση σε βάρος των άλλων κατηγοριών δαπάνης (λειτουργικών δαπανών, υποδομών κλπ).
Από διεθνή συγκριτική σκοπιά διαπιστώθηκε, ακόμα, ότι η συνολική δημόσια εκπαιδευτική δαπάνη στην Ελλάδα, συγκριτικά με τις άλλες χώρες:
α) ως ποσοστό του ΑΕΠ και της συνολικής δαπάνης της Γενικής Κυβέρνησης, υστερεί διαχρονικά έναντι των χωρών της Ευρώπης, ακόμα και χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης,
β) η δαπάνη όμως για την τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα, ως ποσοστό του ΑΕΠ, κινείται στο μέσο όρο των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωζώνης,
γ) κατανέμεται περισσότερο στην τριτοβάθμια και την πρωτοβάθμια εκπαίδευση, και λιγότερο στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση,
δ) είναι περισσότερο συγκεντρωμένη στο Κεντρικό Κράτος, έναντι της Τοπικής Αυτοδιοίκησης,
ε) κατευθύνεται πολύ περισσότερο στις αποζημιώσεις εργαζομένων, σε βάρος άλλων κατηγοριών δαπανών, όπως είναι οι υποδομές, οι λειτουργικές δαπάνες και οι κοινωνικές παροχές, και στις τρεις βαθμίδες της εκπαίδευσης.
Η ιδιωτική δαπάνη: Μείωση για ιδιωτικά σχολεία, αλλά ραγδαία αύξηση για φροντιστήρια
Η μελέτη διαπιστώνει, επίσης, ότι η επίπτωση της κρίσης στην ιδιωτική δαπάνη για εκπαίδευση ήταν αναλογικά μεγαλύτερη από τη δημόσια δαπάνη καθώς, ύστερα από μια περίοδο επέκτασής της πριν από την κρίση, μειώθηκε από 3,3 δισ. ευρώ το 2009 σε 2,1 δισ. ευρώ το 2016.
Αισθητή ήταν η μείωση της δαπάνης για ιδιωτικό δημοτικό σχολείο, αλλά αυτή συνοδεύτηκε από κατακόρυφη αύξηση της δαπάνης για φροντιστήρια στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, από τα 3 εκατ. ευρώ το 2008 σε 11,3 εκατ. ευρώ το 2016.
Ανελαστική παραμένει η δαπάνη για φροντιστήρια στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Επιπλέον, η μελέτη δείχνει ότι ενώ η ιδιωτική δαπάνη στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι διαχρονικά μεγαλύτερη, στη διάρκεια της κρίσης αυξήθηκε σημαντικά το μερίδιο της ιδιωτικής δαπάνης για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, που αφορά στις μεταπτυχιακές σπουδές.
Οι επιπτώσεις των δημογραφικών μεταβολών
Εξετάζοντας τις επιπτώσεις των δημογραφικών μεταβολών και της μείωσης των μαθητών στη μελλοντική εκπαιδευτική δαπάνη, η μελέτη διαπιστώνει ότι οι «βαθμοί ελευθερίας» στη διαχείριση της δημόσιας δαπάνης θα διευρυνθούν τα προσεχή χρόνια, καθώς οι ανάγκες για σχολικές μονάδες και εκπαιδευτικούς αναμένεται να περιοριστούν.
Οι αυξημένοι «βαθμοί ελευθερίας» επιτρέπουν αλλαγές στη σύνθεσης της δημόσιας δαπάνης σε κατηγορίες (αποζημίωση εργαζομένων, σχηματισμός κεφαλαίου, ενδιάμεση ανάλωση, κοινωνικές παροχές) και της κατανομής της στις εκπαιδευτικές βαθμίδες (πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια, τριτοβάθμια, δια βίου εκπαίδευση).
Επιπλέον, με βάση τις τρέχουσες προβλέψεις για την εξέλιξη του αριθμού των μαθητών προβλέπεται μείωση της ιδιωτικής δαπάνης για εκπαίδευση (κατά 28%), καθώς και μείωση της συνολικής (δημόσιας και ιδιωτικής) εκπαιδευτικής δαπάνης, με αντίστοιχες επιπτώσεις στο σύνολο της οικονομίας.
