Το Ηνωμένο Βασίλειο βγαίνει τα μεσάνυχτα της Πέμπτης 31 Δεκεμβρίου από την τροχιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, γυρίζοντας την πλάτη σε μια θυελλώδη 48χρονη σχέση με το ευρωπαϊκό σχέδιο για να στραφεί προς το αβέβαιο μέλλον του Brexit, που θα διαμορφώσει τις τύχες του λαού του για τις επόμενες γενιές.
Και ενώ η χώρα δοκιμάζεται σκληρά από τον covid, μετρώντας περισσότερους από 73.000 νεκρούς από την αρχή της πανδημίας και χιλιάδες κρούσματα καθημερινά, βγαίνει και τυπικά από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Πρόκειται για την πρώτη έξοδο κράτους από την υλοποίηση της αρχικής ιδέας για μία κοινή αγορά το 1957 και την πρώτη Συνθήκη της Ρώμης.
Ουσιαστικά το Brexit θα λάβει χώρα όταν χτυπήσουν μεσάνυχτα στις Βρυξέλλες, στις 23:00 ώρα Λονδίνου (01:00 της Πρωτοχρονιάς, ώρα Ελλάδας), όταν το Ηνωμένο Βασίλειο θα αποχωρήσει από την ντε φάκτο συμμετοχή του στην ΕΕ, η οποία συνεχίσθηκε αφού εγκατέλειψε επισήμως την ένωση στις 31 Ιανουαρίου.
Επί πέντε χρόνια, οι φρενήρεις περιστροφές της κρίσης του Brexit κυριάρχησαν στις ευρωπαϊκές υποθέσεις, στοίχειωσαν τις αγορές της στερλίνας και αμαύρωσαν τη φήμη του Ηνωμένου Βασιλείου ως πεπεισμένου στυλοβάτη της δυτικής οικονομικής και πολιτικής σταθερότητας.
Ενώ οι υποστηρικτές του το εμφάνισαν ως την αυγή μιας «παγκόσμιας Βρετανίας» που ανεξαρτητοποιείται, το Brexit εξασθένησε τους δεσμούς που ενώνουν την Αγγλία, την Ουαλία, τη Σκωτία και τη Βόρεια Ιρλανδία σε μια οικονομία 3 τρισεκατομμυρίων δολαρίων.
«Το Brexit δεν είναι ένα τέλος, αλλά μία αρχή», δήλωσε στο κοινοβούλιο ο 56χρονος βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον, λίγες ώρες πριν το σώμα εγκρίνει την εμπορική συμφωνία του με την ΕΕ. Χαμογελώντας πλατιά, αστειεύτηκε αργότερα με τους δημοσιογράφους λέγοντας πως έχει διαβάσει τη συμφωνία που υπέγραψε.
Ο Τζόνσον δήλωσε πως δεν πρόκειται να ριχτούν στην πυρά ρυθμίσεις για να οικοδομηθεί μια «χαμηλής ποιότητας Ντικενσιανή Βρετανία» και διαβεβαίωσε την Ευρώπη πως το Ηνωμένο Βασίλειο θα παραμείνει η «πεμπτουσία του ευρωπαϊκού πολιτισμού».
Ωστόσο δεν έκανε γνωστές λεπτομέρειες για το τι θέλει να οικοδομήσει με τη νέα «ανεξαρτησία» του Ηνωμένου Βασιλείου — ούτε το πώς θα το κάνει, τη στιγμή που δανείζεται ποσά ρεκόρ για να πληρώσει για την κρίση της Covid-19.
Το δημοψήφισμα
Στο δημοψήφισμα της 23ης Ιουνίου 2016, 17,4 εκατομμύρια ψηφοφόροι, το 52%, υποστήριξαν το Brexit ενώ 16,1 εκατομμύρια, το 48%, υποστήριξαν την παραμονή στην ΕΕ. Λίγοι είναι αυτοί που από τότε έχουν αλλάξει γνώμη. Η Αγγλία και η Ουαλία ψήφισαν την αποχώρηση, όμως η Σκωτία και η Βόρεια Ιρλανδία ψήφισαν υπέρ της παραμονής.
Το δημοψήφισμα έδειξε ένα Ηνωμένο Βασίλειο που είναι διχασμένο, όχι μόνο όσον αφορά την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά σε πολλά περισσότερα. Τροφοδότησε μια ενδοσκόπηση για τα πάντα, από την απόσχιση και τη μετανάστευση μέχρι τον καπιταλισμό, την αυτοκρατορία και το τι σημαίνει να είναι κάποιος Βρετανός στη σύγχρονη εποχή.
Η αποχώρηση από την ΕΕ ήταν κάποτε το άπιαστο όνειρο ενός ετερόκλητου συνόλου «ευρωσκεπτικιστών» στις παρυφές της βρετανικής πολιτικής: το Ηνωμένο Βασίλειο εντάχθηκε το 1973 ως «ο ασθενής της Ευρώπης» και πριν από δύο δεκαετίες οι βρετανοί ηγέτες επιχειρηματολογούσαν για το αν θα συμμετείχαν ή όχι στο ευρώ.
«Το κατεστημένο του Ηνωμένου Βασιλείου είχε βασικά χάσει τη γοητεία του και μπήκαμε σ’ αυτό που ήταν τότε η κοινή αγορά στην πραγματικότητα για λόγους αυτοπροστασίας – πιστεύαμε πως ήταν το καλύτερο μέλλον για μας, δεν μπορούσαμε να δούμε άλλον δρόμο προς τα εμπρός», δήλωσε ο Τζόνσον.
Μετά από 48 χρόνια
«Βλέπουμε ένα παγκόσμιο μέλλον για μας», δήλωσε ο Τζόνσον, ο οποίος κέρδισε την εξουσία το 2019 και, παρά τα εμπόδια, συνήψε μια συμφωνία διαζυγίου για το Brexit και μια εμπορική συμφωνία, ενώ στις εκλογές του 2019 συγκέντρωσε τη μεγαλύτερη πλειοψηφία του Συντηρητικού Κόμματος από την εποχή της Μάργκαρετ Θάτσερ.
Για τους υποστηρικτές του, το Brexit είναι μια διαφυγή από ένα καταδικασμένο ευρωπαϊκό σχέδιο, στο οποίο κυριαρχούν οι Γερμανοί και το οποίο έχει μείνει πολύ πίσω από τις κορυφαίες δυνάμεις στον κόσμο, τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Κίνα.
Οι αντίπαλοί του λένε πως το Brexit είναι μια τρέλα που θα εξασθενήσει τη Δύση, θα τορπιλίσει ό,τι έχει απομείνει από την παγκόσμια επιρροή της Βρετανίας, θα υπονομεύσει την οικονομία της και τελικά το Ηνωμένο Βασίλειο θα γίνει εξαιτίας του μια λιγότερο κοσμοπολίτικη ομάδα νησιών.
Παντού αλλαγές
Αφού το Ηνωμένο Βασίλειο εγκαταλείψει σήμερα την Ενιαία Αγορά και την Τελωνειακή Ένωση, είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα υπάρξει κάποια αναστάστωση στα σύνορα. Περισσότερη γραφειοκρατία σημαίνει μεγαλύτερο κόστος γι’ αυτούς που εισάγουν και εξάγουν αγαθά στα σύνορα ΕΕ-Ηνωμένου Βασιλείου.
Το λιμάνι του Ντόβερ περιμένει πως η κίνηση θα μειωθεί στις αρχές Ιανουαρίου. Η πιο ανησυχητική περίοδος θα είναι από τα μέσα μέχρι τα τέλη Ιανουαρίου, όταν η κίνηση αυξάνεται και πάλι.
Η αποχώρηση από μια ένωση στην οποία ανήκε επί σχεδόν μισό αιώνα σημαίνει αλλαγές στα πάντα, από τα διαβατήρια για τα ζώα συντροφιάς και τους κανόνες για να έχουν οι Βρετανοί άδεια οδήγησης στην Ευρώπη, μέχρι τους κανόνες για τα δεδομένα.
Η υποστήριξη στην ανεξαρτησία της Σκωτίας έχει αυξηθεί, εν μέρει εξαιτίας του Brexit και εν μέρει εξαιτίας της Covid-19, απειλώντας την 300ετή πολιτική ένωση ανάμεσα στην Αγγλία και τη Σκωτία.
Η σκωτσέζα ηγέτης Νίκολα Στέρτζον έχει δηλώσει πως ένα δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία θα πρέπει να πραγματοποιηθεί κατά το πρώτο μέρος της επόμενης θητείας του αποκεντρωμένου σκωτσέζικου κοινοβουλίου, που αρχίζει την ερχόμενη χρονιά.
Αφού πέτυχε την παραμονή των Χριστουγέννων μια εμπορική συμφωνία ώστε να μην υπάρξει η μεγαλύτερη αναστάτωση που θα μπορούσε να υπάρξει, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν επικαλέσθηκε τόσο τον Ουίλιαμ Σαίξπηρ όσο και τον Τ. Σ. Έλιοτ.
«Τι γλυκιά θλίψη ο αποχαιρετισμός», είπε. «Αυτό που ονομάζουμε αρχή είναι συχνά το τέλος. Και για να υπάρξει ένα τέλος πρέπει να γίνει μια αρχή».
Τι προβλέπει η συμφωνία με την Ε.Ε.
Η συμφωνία οικονομικής και εμπορικής σύμπραξης ανάμεσα στην Ευρωπαϊκή Ενωση και το Ηνωμένο Βασίλειο, ένα κείμενο 1.246 σελίδων, υπογράφτηκε χθες και ορίζει το πλαίσιο που θα διέπει από αύριο τις σχέσεις τους.
Αγαθά
Η συμφωνία εγγυάται ανταλλαγές χωρίς δασμούς, τελωνειακούς ελέγχους και ποσοστώσεις για «όλα τα αγαθά που πληρούν τους κανόνες προέλευσης». Πρωτοφανές για εμπορική συμφωνία.
Η συμφωνία αποτρέπει την διάσπαση των αλυσίδων παραγωγής και αποφεύγει την επιβολή δασμών του 10% για τον τομέα του αυτοκινήτου, του 25% για τα προϊόντα μεταποίησης με βάση αλιεύματα και του 50% για το βόειο κρέας, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα πουλερικά, το χοιρινό, το αρνί, τα δημητριακά, την ζάχαρη και σειρά μεταποιημένων προϊόντων διατροφής.
Ωστόσο, οι επιχειρήσεις θα πρέπει να καταθέτουν τελωνειακά έγγραφα και στις δύο κατευθύνσεις και τα προϊόντα να περνούν από υγειονομικούς ελέγχους.
Ανταγωνισμός
Το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ευρωπαϊκή Ενωση δεσμεύονται να τηρούν τους όρους ισότιμου ανταγωνισμού. Το Λονδίνο αποδέχεται να μην αναθεωρήσει επί τα χείρω το σύνολο των κοινωνικών, εργασιακών, περιβαλλοντικών και κλιματικών ευρωπαϊκών νόμων και κανόνων που βρίσκονται σε ισχύ στις 31 Δεκεμβρίου 2020 και να προσαρμόζεται στην εξέλιξή τους.
Η συμφωνία προβλέπει την δυνατότητα εφαρμογής μονομερών μέτρων εξισορρόπησης, κυρίως με την επιβολή δασμών, σε περίπτωση σημαντικών αποκλίσεων οι οποίες μπορούν να επιφέρουν αύξηση του κόστους παραγωγής και , κατά συνέπεια, μειονεκτική θέση στον ανταγωνισμό.
Διαφορές
Αν το Ηνωμένο Βασίλειο ή η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν τηρούν τους όρους της συμφωνίας, ένας μηχανισμός επίλυσης διαφορών θα επιφορτίζεται με την διευθέτησή τους, όπως ισχύει στις περισσότερες εμπορικές συμφωνίες.
Λόγω της αντίθεσης του Λονδίνου, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης δεν θα παρεμβαίνει στην διαδικασία. Ενα «κοινό Συμβούλιο» θα εποπτεύει την ερμηνεία και την εφαρμογή των όρων της συμφωνίας
Αλιεία
.jpg)
Η συμφωνία προβλέπει ότι οι ευρωπαίοι αλιείς διατηρούν πρόσβαση στα βρετανικά ύδατα για μεταβατική περίοδο πεντέμισι ετών, μέχρι το 2026. Κατά την διάρκεια της περιόδου αυτής, η Ευρωπαϊκή Ενωση θα πρέπει προοδευτικά να μειώσει κατά 25% την αξία των αλιευμάτων της στα βρετανικά ύδατα, που αντιστοιχεί σε 650 εκατομμύρια ευρώ ετησίως.
Αν το Ηνωμένο Βασίλειο περιορίσει την πρόσβαση ή τα αλιεύματα της ΕΕ, η Ενωση δύναται να λάβει ανταποδοτικά μέτρα επιβάλλοντας δασμούς στα προϊόντα αλιείας και άλλα βρετανικά αγαθά, μέχρι και να διακόψει την ισχύ μεγάλου μέρους της εμπορικής συμφωνίας διατηρώντας παράλληλα ανέπαφους τους κανόνες ισότιμου ανταγωνισμού.
Μεταφορές
Η συμφωνία εγγυάται διαρκή αεροπορική, οδική, σιδηροδρομική και θαλάσσια σύνδεση, αλλά κατά πολύ λιγότερο προνομιακό τρόπο σε σχέση με ό,τι θα ίσχυε αν το Ηνωμένο Βασίλειο είχε παραμείνει στην ενιαία αγορά.
Η συμφωνία διασφαλίζει ισότιμο ανταγωνισμό ανάμεσα στους φορείς των μεταφορών ώστε να μην διακυβευθούν τα δικαιώματα των επιβατών, των εργαζομένων και η ασφάλεια των μεταφορών».
Προγράμματα
Το Ηνωμένο Βασίλειο θα συνεχίσει να συμμετέχει σε ορισμένα προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ενωσης για την περίοδο 2021-2027, όπως το πρόγραμμα Ερευνας και Καινοτομίας Horizon Europe, υπό τον όρο ότι θα συμβάλλει στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό. Ομως, το Ηνωμένο Βασίλειο θα βρεθεί εκτός του προγράμματος ανταλλαγής φοιτητών Erasmus.
Δικαστική συνεργασία
Η συμφωνία εισάγει ένα νέο πλαίσιο στον τομέα της αστυνομικής και δικαστικής συνεργασίας, «ιδιαίτερα στην αντιμετώπιση της διασυνοριακής εγκληματικότητας και της τρομοκρατίας».
Οι δύο πλευρές θα συνεχίσουν να μοιράζονται στοιχεία DNA, δακτυλικά αποτυπώματα και πληροφορίες για τους επιβάτες και θα συνεργάζονται μέσω της Europol.
Η συνεργασία αυτή θα μπορεί να διακόπτεται εάν το Ηνωμένο Βασίλειο αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ή εγκαταλείψει την εφαρμογή της σε εθνικό επίπεδο.
Χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες
Από την 1η Ιανουαρίου, το Ηνωμένο Βασίλειο δεν θα ωφελείται πλέον από τις αρχές της ελεύθερης κυκλοφορίας των προσώπων, της ελεύθερης διάθεσης των υπηρεσιών και της ελευθερίας εγκατάστασης έδρας.
Τα βρετανικά ιδρύματα θα χάσουν το αυτόματο δικαίωμα προσφοράς υπηρεσιών σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ενωση και θα πρέπει να μεταφερθούν στην ΕΕ για να συνεχίσουν να ασκούν τις δραστηριότητές τους.
Δεν θα συμμετέχουν πλέον στην προσέγγιση της «χώρας προέλευσης» ή στο σχήμα του «διαβατηρίου», σύμφωνα με το οποίο οι άδειες που εκδίδονται από ένα κράτος μέλος βάσει των κανόνων της ΕΕ επιτρέπουν την πρόσβαση στο σύνολο της ενιαίας αγοράς της ΕΕ.
Πνευματική ιδιοκτησία.jpg)
Ολες οι προστατευόμενες γεωγραφικές ονομασίες που υπάρχουν στην Ενωση σήμερα θα παραμείνουν προστατευόμενες και στο Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά οι Βρυξέλλες δεν έχουν εξασφαλίσει εγγυήσεις για τις προστατευόμενες γεωγραφικές ονομασίες που θα εγγραφούν στο μέλλον.
Προστασία δεδομένων
Το Ηνωμένο Βασίλειο θα παραμείνει εντός του ρυθμιστικού πλαισίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης σε ό,τι αφορά την μεταφορά δεδομένων για έξι μήνες το πολύ, όσο χρειάζεται ώστε οι Βρυξέλλες να ορίσουν εάν το καθεστώς προστασίας δεδομένων που προτείνεται από το Λονδίνο αντιστοιχεί στο ευρωπαϊκό πλαίσιο.
Εποπτεία της συμφωνίας
Η συμφωνία θα εποπτεύεται από μικτή επιτροπή στην οποία θα συμμετέχουν και οι δύο πλευρές. Η σχέση ανάμεσα στην Ενωση και το Ηνωμένο Βασίλειο θα μπορεί να τροποποιείται κάθε πέντε χρόνια. Για μονομερή έξοδο από την συμφωνία πρέπει να προηγείται ειδοποίηση ένα έτος πριν.
