Συνέντευξη: Σωτήρης Σκουλούδης
Κάθε επιστήμη, όταν χωρίζεται από τη δικαιοσύνη και την υπόλοιπη αρετή, γίνεται πανουργία και όχι σοφία.
– Πλάτων
Η επιστήμη πάντοτε κάνει λάθη. Ποτέ δεν έλυσε ένα πρόβλημα, χωρίς να θέσει ένα άλλο.
-Τζορτζ Μπέρναρντ Σο
Η επιστήμη μας έκανε θεούς νωρίτερα, παρά εμείς μάθαμε να είμαστε άνθρωποι.
-Ροστάν Ζ.
Νίκος Λογοθέτης, ένας εκ των σημαντικότερων Ελλήνων επιστημόνων, με σπουδαία καριέρα στο κορυφαίο Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ της Γερμανίας, με τις έρευνες του γύρω από τις εγκεφαλικές λειτουργίες να αποτελούν σημείο αναφοράς παγκοσμίως και να προωθούν την ανθρώπινη γνώση γύρω από αυτό το πεδίο. Ο διευθυντής στο Ινστιτούτο Βιολογικής Κυβερνητικής Μαξ Πλανκ στο Τίμπινγκεν όμως, κατέληξε για ένα διάστημα, να θεωρείται ως αμφιλεγόμενο πρόσωπο από κάποιους στη Γερμανία, εξαιτίας των επιθέσεων που δέχτηκε από ακτιβιστικές οργανώσεις, οι οποίες αντιδρούν στη χρήση πειραματόζωων για ερευνητικούς σκοπούς.
Ο ίδιος και οι συνεργάτες του αρνήθηκαν ότι κακομεταχειρίζονται τα ζώα, αλλά αυτό δεν απέτρεψε μια επίσημη έρευνα πάνω στις πρακτικές του εργαστηρίου του, μια αστυνομική επιδρομή στο Ινστιτούτο του, απειλές θανάτου από ανώνυμους και τελικά εισαγγελική παρέμβαση το 2017, με την κατηγορία ότι είχε παραβιάσει τη γερμανική νομοθεσία για την προστασία των ζώων, κυρίως όσον αφορά στην καθυστέρηση στην ευθανασία πειραματόζωων που πλέον ήταν άρρωστα.
Τον Δεκέμβριο του 2018 όλες αυτές οι κατηγορίες αποσύρθηκαν, ενώ στο μεταξύ ο Λογοθέτης είχε σταματήσει να κάνει πειράματα σε μακάκους και είχε περιοριστεί σε ποντίκια. Παράλληλα, είχε ξεσηκωθεί υπέρ του ένα διεθνές κύμα συμπαράστασης από νευροεπιστήμονες και άλλους συναδέλφους του. Με το ζήτημα ασχολήθηκαν δε διεθνείς οργανισμοί, όπως το «Society of Neuroscience», με ισχυρή κριτική εναντίον του προεδρείου της εταιρείας Μαξ Πλανκ.
Το θέμα των πειραματόζωων, δε, για ερευνητικούς σκοπούς, γίνεται ιδιαίτερα επίκαιρο, ενώ η επιστημονική κοινότητα προσπαθεί να εφεύρει το εμβόλιο για τον κορωνοϊό, μιας πανδημίας που προέκυψε, άλλωστε, από τα ζώα (και την κακή «χρήση» τους από τον άνθρωπο, για να ακριβολογούμε).
Τελικά, και απογοητευμένος από τη διοίκηση του Μαξ Πλανκ που μάλλον δεν του συμπαραστάθηκε αρκετά, ο Νίκος Λογοθέτης, στα 69 του χρόνια, με πέντε ηγέτες επιστημονικών ομάδων αλλά και το μισό ερευνητικό προσωπικό του Ινστιτούτου, αποφάσισαν να μετακομίσουν στην Κίνα, και να συνεχίσουν εκεί τις έρευνες τους, στο Διεθνές Κέντρο Έρευνας Εγκεφάλου Πρωτευόντων της Σαγκάης, όπου θα φιλοξενούνται περίπου περίπου 6.000 πρωτεύοντα (πιθήκους και μαϊμούδες, μεταξύ των οποίων αρκετές διαγονιδιακές).
Αυτό δεν ήταν αρκετό για να κοπάσουν οι αντιδράσεις των ακτιβιστών. Η γνωστή διεθνής οργάνωση για τα δικαιώματα των ζώων «PETA» με επιστολές της προς ολόκληρη την ακαδημαϊκή κοινότητα ζητεί ουσιαστικά τον… εξοβελισμό του Νίκου Λογοθέτη, απαιτώντας τα πορίσματα των ερευνών του να μη δημοσιεύονται και να μην λαμβάνονται υπόψιν, διότι η Κίνα, σύμφωνα με την οργάνωση, είναι μια χώρα που δεν σέβεται τα πρωτόκολλα για τα δικαιώματα των πειραματόζωων. Η οργάνωση δεν δίστασε να συγκρίνει μάλιστα τα πειράματα του με αυτά που συνέβαιναν… στους Αφροαμερικάνους κάποτε στην Αμερική, ή με αυτά των Ναζί στα στρατόπεδα συγκέντρωσης! Ωστόσο, κανένα επιστημονικό περιοδικό ή φορέας δεν δέχτηκε τις απαιτήσεις της PETA.
Και πάλι, ο Νίκος Λογοθέτης υποστηρίχθηκε σθεναρά από διακεκριμένους συναδέλφους του.
Ο Έλληνας επιστήμονας μίλησε αναλυτικά στο zougla.gr σχετικά με τις κατηγορίες εναντίον του, το επιστημονικό του έργο αλλά και την αναγκαστική απόφαση της μετοίκησης στην Κίνα, προκειμένου να συνεχίσει το έργο στο οποίο έχει αφιερώσει τη ζωή του.
Καλλιτεχνική φύση ο ίδιος (υπήρξε μέλος του γνωστού ελληνικού ροκ συγκροτήματος «Πελόμα Μποκιού» στη δεκαετία του 1970, μαζί με τον Βλάση Μπονάτσο και άλλους, με πιο γνωστή επιτυχία τους το τραγούδι «Γαρύφαλλε, Γαρύφαλλε»), εμφανίζεται στην κουβέντα μας όχι κυνικός και ρεαλιστής επιστήμονας, όπως θα περιμέναμε ίσως, αλλά ως ένας άνθρωπος με πλήρη επίγνωση της ηθικής, υπέρμαχος της διασφάλισης των δικαιωμάτων όλων των πλασμάτων του πλανήτη, αλλά και ξεκάθαρος, όπως πολλοί συνάδελφοι του άλλωστε, σχετικά με τις «υποχρεωτικές» μεθόδους που πρέπει, σε πολλές περιπτώσεις, να ακολουθεί η Επιστήμη, ώστε να εξυπηρετεί τις ανάγκες της Ανθρωπότητας.
Όμως, και ενώ κατά καιρούς έχουν δει το φως της δημοσιότητας φριχτές εικόνες κακομεταχείρισης αθώων έμβιων πλασμάτων στο όνομα της όποιας έρευνας, και δεδομένης της άποψης ότι «αν η Επιστήμη αγνοούσε την Ηθική, τότε θα κατέρρεε και η ίδια», επιμείναμε στην κουβέντα μας γύρω από τη χρήση των ορθών -το κατά δύναμειν- μεθόδων χρήσης των πειραματόζωων, αλλά και γύρω από την αναγκαιότητα ύπαρξης τους.
Μάλλον πέσαμε στον κατάλληλο άνθρωπο: Ο Νίκος Λογοθέτης είναι από τους ελάχιστους που έχει εκπονήσει μια ολοκληρωμένη μελέτη γύρω από το ζήτημα, αφού του ζητήθηκε από τη γερμανική κυβέρνηση.
Ακολουθεί η συνέντευξη:
Ποιο ακριβώς είναι το αντικείμενο του ερευνητικού σας έργου; Και ποιος είναι ο στόχος και το όραμα σας για τη συγκεκριμένη έρευνα;
Ο εγκέφαλος χαρακτηρίζεται από έναν τεράστιο αριθμό στοιχείων, π.χ. νευρώνες, και εξαιρετικά πολύπλοκη δομή, στοιχεία τα οποία εξελίσσονται ανάλογα με την εμπειρία. Η σύνδεση μεταξύ των διάφορων ιεραρχικών επιπέδων είναι αμφίδρομη και η ιδιαιτερότητα και η αποτελεσματικότητά της ελέγχονται διαρκώς από ειδικά συνεργατικά και νευροδιαμορφωτικά κέντρα. Στη μαθηματική Φυσική, τέτοιες δομές ονομάζονται προσαρμοστικά σύνθετα δυναμικά συστήματα (CDS) – ο όρος «σύνθετα» δεν σημαίνει περίπλοκα. Σημαίνει ότι δεν υπάρχει τρόπος να καταλάβουμε την αυτο-διοργάνωση τους που οδηγεί στη συμπεριφορά μας, με το να μελετάμε τις δραστηριότητες μεμονωμένων στοιχείων, όπως οι νευρώνες ή τα μικροκυκλώματα σε διάφορες περιοχές του εγκεφάλου. Μέθοδοι που συνδυάζουν μετρήσεις σε όλα τα χρονικά και δομικά επίπεδα είναι απαραίτητες.
Ο λόγος που ο διεθνής τύπος συχνά παρουσιάζει την έρευνα μας κατάλληλη για το βραβείο Νόμπελ είναι το γεγονός ότι αναπτύσσαμε μια μέθοδο που ακόμα παραμένει μοναδική στο ινστιτούτο μας.
Είναι μια μέθοδος «συνεργασίας» μεταξύ τριών διαφορετικών μεθόδων απεικόνισης της εγκεφαλικής λειτουργίας: τη λειτουργική Μαγνητική Τομογραφία (λΜΤ), τη χρήση τετραπλών ηλεκτροδίων και την ανίχνευση ιόντων ασβεστίου. Τα τετραπλά ηλεκτρόδια έχουν τέσσερις επαφές και είναι εμπνευσμένα από τα αντίστοιχα ηλεκτρόδια που χρησιμοποιούνται στα ηλεκτροκαρδιογραφήματα και στην πειραματική Φυσική της στερεάς κατάστασης, για τον χαρακτηρισμό των ηλεκτρικών ιδιοτήτων των υλικών. Η δε ποσότητα των ιόντων του ασβεστίου είναι βασική πληροφορία νευρικής δραστηριότητας, αφού τα ιόντα αυτού του μετάλλου, πέρα από δομικά στοιχεία των οστών, αποτελούν και τον «αγγελιαφόρο» με τον οποίο ένα ηλεκτρικό σήμα διαβιβάζεται μεταξύ νευρώνων.
Με αυτήν την μέθοδο συγκρίναμε το σήμα λΜΤ με δύο τύπους ηλεκτρικών σημάτων: τα “τοπικά ηλεκτρικά πεδία” που αφορούν τα μηνύματα που δέχεται ένας νευρώνας ή ανταλλάσσει με άλλους νευρώνες της περιοχής του, και τα “δυναμικά δράσης” που προέρχονται κυρίως από τους πρωτεύοντες νευρώνες και αντιπροσωπεύουν έξοδο σημάτων από την περιοχή.
Και τα δυο σήματα εμφανίζονταν στην περιοχή του φλοιού που αφορά την όραση μέσα σε κλάσμα του δευτερόλεπτου αφ’ ότου ξεκινούσε το οπτικό ερέθισμα, ενώ το σήμα λΜΤ έφθανε σε ουσιαστικά επίπεδα μετά από κάποια δευτερόλεπτα. Τις εντονότερες μεταβολές του σήματος εμφάνισαν τα τοπικά ηλεκτρικά πεδία. Το σήμα τους, και το λΜΤ παρέμενε υψηλό όσο διαρκούσε το ερέθισμα. Αντίθετα, τα δυναμικά δράσης έπεφταν συχνά στο μηδέν μετά από λίγα δευτερόλεπτα, έστω κι αν το οπτικό ερέθισμα εξακολουθούσε.
Πέρα από τη διαπίστωση ότι υπάρχει πράγματι αντιστοιχία μεταξύ σημάτων λΜΤ και δραστηριότητας των νευρώνων, η έρευνα μας υποδεικνύει δύο ακόμα σημαντικά συμπεράσματα γεγονότα.. Ότι ο “δείκτης” του οξυγόνου αντιστοιχεί ουσιαστικά σε προ- και μετά-συναπτικά γεγονότα και στην εντατική λειτουργία διάμεσων νευρώνων (κι άρα η εικόνα λΜΤ δεν αποτυπώνει, όπως πίστευαν πολλοί, την “αποστολή πληροφοριών” σε άλλα μέρη του εγκεφάλου). Και ακόμα, ότι η άμεση μέτρηση της δραστηριότητας των νευρώνων είναι σημαντικά πιο ευαίσθητη (άρα οι δομές του εγκεφάλου που δραστηριοποιούνται μπορεί να είναι περισσότερες από αυτές που εμφανίζονται σε μια απεικόνιση λΜΤ).
Συχνά μπορείτε να διαβάσετε σε περιοδικά η εφημερίδες ότι “Η εργασία των Λογοθέτη κ.ά. είναι έξοχη όχι μόνο για το βάθος και την εμβρίθεια με την οποία προσεγγίζει κάποια σημαντικά ερωτήματα <...> αλλά επίσης για τη σαφήνεια με την οποία φέρνει στο προσκήνιο ερωτήσεις που χρήζουν απαντήσεων”, π.χ. στο περιοδικό Nature.
Την τελευταία χρονιά η ομάδα μου εφαρμόζει αυτή τη νέα τριπλή μέθοδο στη μελέτη της διαδικασίας της μνήμης, με πολύ θετικά αποτελέσματα. Αυτήν την στιγμή η έρευνα μας το Τίπινγκεν αναφέρεται σε δημοσιεύσεις περίπου 10 φορές κάθε μέρα του χρόνου. Έχουμε δημοσιεύσει περίπου 500 άρθρα στα καλύτερα επιστημονικά περιοδικά. Τα άρθρα αυτά έχουν συγκεντρώσει 55.000 αναφορές.
Για ποιον λόγο προκλήθηκαν τόσο σημαντικές αντιδράσεις από ακτιβιστές στη Γερμανία, έτσι ώστε να λάβετε την απόφαση να αφήσετε εκεί την έδρα σας και να μετακομίσετε στην Κίνα; Τι έχετε να σχολιάσετε;
Η όλη ιστορία είναι εφιαλτική. Δεν έχει καμιά σχέση με την πραγματικότητα. Ο εισαγγελέας του Τίπινγκεν είχε απορρίψει τις κατηγορίες και ήθελε να κλείσει την υπόθεση έναν χρόνο νωρίτερα (αρχή του 2017). Ωστόσο, ο γενικός εισαγγελέας στη Στουτγάρδη, κατευθυνόμενος πολιτικά, ασκούσε πίεση στις τοπικές δικαστικές Αρχές, ώστε να επιβάλουν μία ποινή, όπως τελικά συνέβη τον Φεβρουάριο του 2018. Ο δήμαρχος του Τίπινγκεν, Μπόρις Παλμερ – προς τιμή του – έγραψε αυτά που σας λέω στο Facebook του, όπου κριτικάρει τις “απειλές” του γενικού εισαγγελέα στον εισαγγελέα του Τίπινγκεν!
Όπως πιθανώς ξέρετε, στο τέλος η υπόθεση επικεντρώθηκε σε τρία ζώα, στα οποία υποτίθεται ότι έπρεπε να γίνει ευθανασία νωρίτερα από ό,τι έγινε. Και σε αυτό υπάρχει μια τεράστια παρανόηση. Είχαμε όλα τα αποδεικτικά στοιχεία που δείχνανε ότι δύο από τα τρία ζώα είχαν ανακάμψει. Ευθανασία έγινε στο τρίτο, σύμφωνα με την απόφαση των κτηνιάτρων. Όταν τα εξηγήσαμε όλα αυτά, ήταν σχεδόν βέβαιο ότι το δικαστήριο θα έβγαζε αθωωτική απόφαση. Και έτσι έγινε.
Με άλλα λόγια, η παύση της δίωξης δεν ήταν για μένα κάποια έκπληξη, ούτε κάτι που με έκανε ευτυχισμένο ή μη. Η απόφαση της εταιρείας Max Planck για την αποκατάστασή μου και την επιστροφή στα πειράματα, ήταν επίσης ασήμαντη. Έβλαψαν αρκετά τη φήμη τους, όπως προκύπτει από τις τόσες επιστολές και διαμαρτυρίες της επιστημονικής κοινότητας σε όλον τον κόσμο για την υπόθεση. Κανένας δεν ζήτησε συγνώμη, και στην ανακοίνωση τους άρχισαν να μιλούν για το μέλλον του ινστιτούτου στη θεωρητική νευροεπιστήμη! Φυσικά η κριτική εναντίον τους μέσα και έξω από την Γερμανία τους ήταν τρομερά «ενοχλητική»!
Για μένα η «πολιτική» συμπεριφορά του προεδρείου της εταιρίας Μαξ Πλανκ ήταν αληθινό σοκ και ολότελα απρόσμενη. Για δυο δεκαετίες η σχέση μου με τα προηγούμενα προεδρεία ήταν αληθινά εξαιρετική. Το αποτέλεσμα ήταν κατάθλιψη και αυπνία, και οι δυο παθήσεις πραγματικά «άγνωστες» για μένα.
Ποια είναι όμως η θέση σας σχετικά με τη χρήση πειραματόζωων για ερευνητικούς σκοπούς; Σχετικά με τη δική σας δραστηριότητα, και στον βαθμό της χρήσης πειραματόζωων, τηρούνται οι σχετικοί κανόνες;
Οι ισχυρισμοί ότι η Ιατρική μπορεί να κάνει τα πάντα χωρίς να προηγηθεί βασική έρευνα, είναι απλά ηλίθιοι. Όλα όσα ξέρουμε για τον εγκέφαλο μας, ή τη βιολογία μας γενικά, προέρχεται από τη βασική έρευνα. Όσα ξέρουμε για τη Φυσική, Χημεία και όλα τα υπόλοιπα, προέρχεται από τη βασική έρευνα. Ακόμα και η καθημερινή χρήση των GPS, των Smart Phones, δεν θα λειτουργούσαν χωρίς τις ακριβείς μετρήσεις του Αινστάιν, ο οποίος όταν ερευνούσε, δεν είχε ακριβώς στο μυαλό του τη βελτίωση των Smart Phones…
Η βασική έρευνα στη Βιολογία και τη Νευροεπιστήμη, χωρίς τα πειράματα στα ζώα, ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ. Προσωπικά, γνωρίζω καλύτερα ίσως από οποιονδήποτε άλλο τους περιορισμούς και τους κανόνες που υπάρχουν εδώ. Απαιτούνται μέθοδοι που περιλαμβάνουν καταγραφές σε εγκεφάλους, νευροχημικές αναλύσεις, ιστολογικές, και πολλά πολλά άλλα… Αυτά που σας εξηγώ τώρα βέβαια αντιλαμβάνομαι ότι είναι πολύ βαρετά -δηλαδή αυτονόητα – για όποιον γνωρίζει για τι πράγμα μιλάω. Οι αποκαλούμενοι «ακτιβιστές» δημιουργούν τη δική τους πραγματικότητα, και οι ισχυρισμοί τους αντικατοπτρίζουν είτε τη δική τους απόλυτη ηλιθιότητα ή άγνοια, ή τη σκόπιμη διαστρέβλωση της πραγματικότητας.
Η κάθε κοινωνία στη Γη έχει το δικαίωμα να εγκρίνει, ή να απαγορεύσει τα πειράματα σε ζώα, αλλά αυτή η απόφαση πρέπει να ληφθεί με τη γνώση ότι η ανθρωπότητα ίσως να μην μπορεί να αντιμετωπίσει τα προβλήματα της, χωρίς αυτά τα πειράματα. Σε αυτή την περίπτωση, θα μπορούσαμε να σταματήσουμε τα πειράματα στα ζώα, αλλά να δεχτούμε τις συνέπειες. Το να λέμε ψέματα ή να συζητάμε ανούσια πράγματα, δεν βοηθάει κανέναν.
Έχω εκπονήσει για το ζήτημα μια ολόκληρη διατριβή, που μου ζητήθηκε από τη γερμανική κυβέρνηση. Μπορείτε να τη δημοσιεύσετε στο σύνολο της, ώστε να ενημερωθούν αναλυτικά οι αναγνώστες σας.
(Κατεβάστε τη μελέτη στο πρωτότυπο εδώ).
Πώς σχολιάζετε τις ενέργειες της γνωστής οργάνωσης για τα δικαιώματα των ζώων PETA να ζητήσει ουσιαστικά την… εξαίρεση σας από την επιστημονική κοινότητα;
Η προσπάθεια της PETA να μπλοκάρει τις δημοσιεύσεις μου των μελλοντικών ερευνών, διότι «στην Κίνα δεν τηρούνται τα πρωτόκολλα πειραμάτων στα ζώα» είναι μια ακραία ξενοφοβική προσβολή εναντίον μάλλον όλων των επιστημόνων παγκοσμίως. Για αυτόν τον λόγο προκάλεσε και μεγάλες αντιδράσεις από σοβαρούς επιστήμονες και διεθνείς οργανισμούς. Κανένα περιοδικό δεν τους έδωσε σημασία!
Μιλήστε μας για την ακαδημαϊκή σας σταδιοδρομία. Πώς φτάσατε να γίνετε ερευνητής στο Max Planck;
Η επιστημονική μου ζωή ξεκίνησε με δυο βιβλία, «Η τύχη και η αναγκαιότητα» του Ζακ Μονό και η «Κυβερνητική – Έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές» του Νόρμπερτ Βίνερ.
Αποφοίτησα από το Μαθηματικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1977 κι άρχισα να προγραμματίζω το διδακτορικό μου, ώσπου ξαφνικά έπεσε στα χέρια μου το βιβλίο «Τύχη και αναγκαιότητα» του Ζακ Μονό, του Γάλλου Μοριακού Βιολόγου που το 1965 πήρε Νόμπελ Ιατρικής για τη δουλειά του στη γενετική ρύθμιση συνθετικών ενζύμων. Στάθηκα (κυριολεκτικά κόλλησα) στο κεφάλαιο Μοριακής Κυβερνητικής. Ήταν η πρώτη φορά που άκουγα τον συγκεκριμένο όρο.
Αγόρασα αμέσως το απίθανο βιβλίο του Νόρμπερτ Βίνερ. Στον πρόλογο του ο Βίνερ αναφέρεται στο πρώτο του βιβλίο «Κυβερνητική και Κοινωνία», και γράφει «Πιστεύω ότι ήρθε πλέον ο καιρός να αναθεωρήσω την Κυβερνητική, όχι απλώς σαν πρόγραμμα που πρέπει να εκτελεστεί μελλοντικά, αλλά σαν ζωντανή επιστήμη».
Η Κυβερνητική αποτελεί ένα υποσύνολο της επιστήμης συστημάτων το οποίο αναπτύχθηκε παράλληλα με τη θεωρία συστημάτων αλλά από διαφορετικές βάσεις. Ασχολείται με τον αυτοέλεγχο συστημάτων, στατιστική πληροφορία, ανάδραση, επιλογή, κλπ. Όλα βασικά στοιχεία των βιολογικών συστημάτων. Όλα αυτά ήταν αληθινή αποκάλυψη για μένα. Η θεωρία συστημάτων, το ερευνητικό αντικείμενο της επιστήμης συστημάτων, αντλεί ιδέες και έννοιες από πολλές επιστήμες και τις τοποθετεί σε ένα κοινό ολιστικό πλαίσιο με στόχο την ερμηνεία πολύπλοκων συστημάτων.
Το 1977 δεν ήταν δυνατό να εισέλθω στο ίδιο πανεπιστήμιο ως πτυχιούχος. Αποφάσισα να πάω στη Θεσσαλονίκη, που έχει μείνει αξέχαστη για μένα από τότε. Το 1980, ολοκληρώνοντας τις σπουδές στο Βιολογικό Τμήμα του Αριστοτέλειου, έφυγα στο Μόναχο για να κάνω διδακτορικό στη Νευροεπιστήμη και στη συνέχεια στο ΜΙΤ, με την επιθυμία να διερευνήσω τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Το 1985 πήρα Διδακτορικό στην Νευροβιολογία του Ανθρώπου από το Πανεπιστήμιο του Μονάχου και τα επόμενα 12 χρόνια εργάσθηκα στις Η.Π.Α., πρώτα ως μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Μ.Ι.Τ. και στη συνέχεια ως καθηγητής στο Κολλέγιο Ιατρικής Μπέϊλορ του Χιούστον. Από το 1996 μετακόμισα και πάλι στην Ευρώπη, ως διευθυντής του Ινστιτούτου Βιολογικής Κυβερνητικής στο Τίπινγκεν της Γερμανίας, που ανήκει στο δίκτυο των ερευνητικών ινστιτούτων Μαξ Πλανκ της Γερμανίας.
Το Ινστιτούτο Βιολογικής Κυβερνητικής ιδρύθηκε το 1968, από τον παγκόσμια γνωστό Werner Reichardt, και η έρευνα που διεξήχθη εκεί, που κυμαινόταν από τη συμπεριφορά στη γενετική, οδήγησε σε θεμελιώδη διορατικότητα στο οπτικό σύστημα των εντόμων. Κορυφαίος στο ινστιτούτο ήταν ο αξέχαστος Valentino Braitenberg. Το 1996 συνταξιοδοτήθηκε και εγώ πήρα την θέση του.
Η ερευνητική απόδοση μου στο Τίπινγκεν ώθησε την διοίκηση του Ιδρύματος Μαξ Πλανκ να προχωρήσει στην ανέγερση ενός κτηρίου, με εντυπωσιακό εξοπλισμό. Αυτή τη στιγμή το Ινστιτούτο έχει στη διάθεσή του ένα «μεγάλο» λειτουργικό Μαγνητικό Τομογράφο με μαγνητικό πεδίο 7 Τέσλα, μήκος 3,6 μέτρα και εσωτερική διάμετρο 60 εκατοστά καθώς και ένα μικρότερο με μαγνητικό πεδίο 4,7 Τέσλα με εσωτερική διάμετρο 40 εκατοστά. Για σύγκριση, ένας καλός ιατρικός μαγνητικός τομογράφος έχει μαγνητικό πεδίο 1.5 Τέσλα.
Το Ινστιτούτο διαθέτει ακόμη δύο πλήρως εξοπλισμένα χειρουργεία, για τις ανάγκες της εμφύτευσης ηλεκτροδίων στο κρανίο των πειραματόζωων, και ένα τμήμα μηχανουργείου που είναι το μεγαλύτερο που υπάρχει σε ερευνητικό ίδρυμα. Εκεί άλλωστε έχουν κατασκευαστεί και τα περισσότερα εξαρτήματα των τομογράφων, πέρα εκτός από τους ίδιους τους μαγνήτες. Ιδιοκατασκευή των επιστημόνων του Ινστιτούτου είναι και το λογισμικό που χρησιμοποιούν οι υπολογιστές για την απεικόνιση των σημάτων των τομογράφων.
Ξεκινάτε μια νέα σελίδα στην καριέρα σας. Ποιοι είναι οι στόχοι σας από εδώ και πέρα;
Οι μέχρι τώρα έρευνες μας έχουν δείξει ότι ακόμη δεν γνωρίζουμε λεπτομέρειες για σημαντικές εγκεφαλικές δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα, κατά τη διαδικασία της επεξεργασίας ενός οπτικού ερεθίσματος και της αντιληπτικής μας ικανότητας. Εν ολίγοις, βλέπουμε ότι η αντιληπτική μας ικανότητα διαχέεται σε όλον τον εγκέφαλο, και όχι σε συγκεκριμένα κύτταρα σε ένα συγκεκριμένο μέρος του. Η δυναμική αυτή συνδεσιμότητα μεταξύ των κυττάρων του συνόλου του εγκεφάλου αποτελεί το κύριο μέρος της έρευνας μας.
Ανακαλύψαμε νευρώνες στους εγκεφάλους των μαϊμούδων που ανταποκρίνονται επιλεκτικά σε οπτικά ερεθίσματα γνωστών τους αντικειμένων. Οι αντιδράσεις είναι διαφορετικές σε ερεθίσματα μη γνωστών τους αντικειμένων. Η συνέχεια των ερευνών μας έδειξε για πρώτη φορά, ότι οι μαϊμούδες, όπως ακριβώς οι άνθρωποι, μπορούν να ερμηνεύσουν σωστά τις εκφράσεις του προσώπου, και ότι διαθέτουν μηχανισμούς συναισθηματικής νοημοσύνης.
Γενικά η καταγραφή των ηλεκτρικών ερεθισμάτων που λαμβάνουν χώρα σε ολόκληρο τον εγκέφαλο και η ενδελεχής μελέτη τους μπορούν να προσφέρουν πολλά και για κλινικές εφαρμογές (π.χ. για την αντιμετώπιση νόσων όπως του Πάρκινσον). Και βρισκόμαστε σε καλό δρόμο, ενώ οι έρευνες μας αναμένεται να ρίξουν και περισσότερο φως σε λειτουργίες που σχετίζονται με τη Μνήμη, αλλά και τη Συνείδηση.
