του Πολύκαρπου Αδαμίδη
Η διεθνής σκηνή και δράση δεν μπορεί να είναι παρά μεγεθυμένη φωτογραφική προβολή, του πλέγματος σχέσεων, που διέπουν κάθε κοινωνία. Ομάδες και πρόσωπα δηλαδή που διαγκωνίζονται για να πετύχουν τους στόχους τους και να ενισχύσουν τη διαπραγματευτική τους θέση. Στο πλαίσιο αυτό προβάλουν τα προτερήματά τους, υπαρκτά ή φαντασιακά και για τους «ικανούς παίκτες», στοχευμένα και κατά κανόνα υπερτιμημένα.
Κατ’ αναλογία η Τουρκία διαχρονικά, «παίζει» με μαεστρία το «χαρτί» της γεωπολιτικής της θέσης. Επί κυριαρχίας Ερντογάν, που μετρά περί τα 20 πλέον χρόνια, το «παιχνίδι» αυτό γίνεται πιο αποδοτικό για την ίδια και τον ηγέτη της. Που κοντά στις αδιαμφισβήτητες ικανότητές του, αξιοποιεί και την εμπειρία, που απέκτησε με την μακρόχρονη παραμονή του στην εξουσία. Που έχει πλέον εξελιχθεί σε στοίχημα επιβίωσης για τον ίδιο. Πρόδηλα θεωρεί, ότι περιθώρια ειρηνικής και συμβατικής εναλλαγής δεν υπάρχουν.
Στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, αποτελούσε τη «σφήνα» της Δυτικής συμμαχίας, στο «μαλακό υπογάστριο» της τότε Σοβιετικής Ένωσης. Για τον λόγο αυτό και δέχονταν το έντονο φλερτ των Σοβιετικών, που προσπαθούσαν να αναδείξουν, όλα όσα ένωναν τους Τούρκους με τους ίδιους και τις χώρες δορυφόρους τους. Με ελαφρές παραλλαγές εξάλλου, τόσο ο Λένιν όσο και ο Κεμάλ, όμνυαν στον αρχή «ειρήνη στη χώρα τους και ειρήνη σε όλο τον κόσμο».
Με την κατάρρευση του Τείχους του Βερολίνου, άρχισαν να αναφύονται τα ερωτηματικά για τον ρόλο και την αξία της Τουρκίας. Σύντομα ωστόσο η γειτνίασή της με τις χώρες της Μέσης Ανατολής, αλλά και η δεσπόζουσα θέση της στη διέλευση αγωγών ενέργειας, αλλά και πρόσβασης και επιρροής σε περιοχές που εγκυμονούν κινδύνους για την Παγκόσμια ασφάλεια, ανέδειξαν εκ νέου την αναγκαιότητα κατά τους αναλυτές, για διαρκή προσεταιρισμό της.
Στο διάστημα που ακολούθησε την άνοδο του Προέδρου Πούτιν στην εξουσία και το οποίο χρονικά συμπίπτει ουσιαστικά με την κυριαρχία του Ερντογάν και τη διεκδίκηση πρωταγωνιστικού ρόλου από τη Ρωσία, η γεωπολιτική αξία της Τουρκίας, αναβαθμίστηκε εκ νέου στο «χρηματιστήριο» των διεθνών πολιτικών ισορροπιών. Σε σημείο μάλιστα που άρχισε να διεκδικεί πατερναλιστικό ρόλο για το σύνολο του Μουσουλμανικού Κόσμου. Και εκεί αρχίσανε οι δυσκολίες.
Ο μεγαλοϊδεατισμός του Ερντογάν, που ενισχύονταν και από την οικονομική επιτυχία και ανάκαμψη της χώρας του, σε συνδυασμό με τις θρησκευτικές εμμονές του, τον έφεραν σε τροχιά σύγκρουσης με το Ισραήλ. Το Μαβί Μαρμαρά, επιβεβαίωσε την αδυναμία συνύπαρξης της κοσμοθεωρίας του με τον «φορέα των δεινών και της ταπείνωσης των Μουσουλμάνων». Η διάθεση διαφοροποίησής του φάνηκε και από την άρνησή του να παράσχει διευκολύνσεις στις Αμερικανικές Ένοπλες Δυνάμεις για τις ανάγκες της διεξαγωγής των επιχειρήσεών τους στον Ιράκ και στη Μέση Ανατολή. Κάτι που δεν άφησε αδιάφορους τους Ρώσους που σε βάθος χρόνου επιχειρούν να ρυμουλκήσουν την Τουρκία στη σφαίρα επιρροής τους.
Και η σχέση αυτή «δουλεύεται» συστηματικά. Οι ροές των Ρώσων τουριστών παρέχουν πολύτιμες ανάσες στην Τουρκική οικονομία, όπως και η συνεργασία στο ενεργειακό επίπεδο. Κατά τούτο οι Ρωσικές εξαγωγές ενέργειας καλύπτουν τις Τουρκικές ανάγκες, ενώ η πρόσφατη συμφωνία για τη διέλευση του Tourkish Stream, πέρα από τα οικονομικά οφέλη και τη διεύρυνση της «βάσης πελατών» για το Ρωσικό αέριο, παρακάμπτει την Ουκρανία, περιορίζει τους πόρους τους που προέρχονται από τα δικαιώματα διέλευσης των Ρωσικών αγωγών, σφίγγει τη «θηλιά» στην Ουκρανική οικονομία και διευκολύνει την άσκηση πιέσεων από τη Ρωσική εξωτερική πολιτική. Κοντά σε όλα αυτά το πυρηνικό εργοστάσιο του Ακουγιού κατασκευάζεται από Ρωσικές εταιρείες, ενώ πολύ πρόσφατα με τους S 400 αι τη συζήτηση για την απόκτηση των Σουχόι από την Τουρκία, έρχονται τα πάνω κάτω στη διαλειτουργικότητα και τη σύνθεση του οπλοστασίου των κρατών μελών της Νατοικής Συμμαχίας.
Εκεί όμως που ο Πρόεδρος Πούτιν φαίνεται «να παίζει τα ρέστα του», είναι στο θέμα της εγκατάστασης και ανάπτυξης πυραύλων Μέσου Βεληνεκούς, εδάφους αέρος. Αφού συστηματικά «πριόνισε», όπως κατήγγειλε και το ΝΑΤΟ, τη σχετική συμφωνία INF, που απαγόρευε τους πυραύλους μέσου βεληνεκούς, με βεληνεκές από 500 έως 5.500 χιλιόμετρα με συμβατικές ή πυρηνικές κεφαλές δε θα ήθελε σε καμία περίπτωση να δει αυτούς τους πυραύλους να αναπτύσσονται στο έδαφος της Τουρκίας. Είναι μια παράμετρος που ο Ερντογάν γνωρίζει καλά και θα την εκμεταλλευτεί στο έπακρο. Πρόδηλα σε αυτό βασίζει την προσδοκία του ότι η συμφωνία συνύπαρξης με τους Ρώσους στη Συρία και τη Βόρεια μεθόριό της, θα λειτουργήσει και στο Ιντλίμπ.
Πόκερ ισορροπιών, που περιλαμβάνει το σπουδαίο χαρτί της γεωπολιτικής. Χωρίς αυτό να εγγυάται ότι θα είναι πάντα ο μπαλαντέρ.
