Η αρχή έγινε το 2013 με ιστορικούς περιπάτους σε τοπόσημα της κατοχικής Αθήνας. Την αμέσως επόμενη χρονιά η ιδέα για τον εορτασμό της Απελευθέρωσης της Αθήνας 1944 και της διάχυσης της επιστημονικής έρευνας στο ευρύ κοινό εμπλουτίστηκε και θωρακίστηκε από πέντε θεσμικούς φορείς της πολιτείας. Κι εφέτος, πέντε χρόνια μετά, οι εκδηλώσεις «12 Οκτωβρίου 1944. Η Αθήνα ελεύθερη», κατακλύουν την πόλη όλη την διάρκεια του Οκτωβρίου, με εναρκτήρια την προβολή την 1η Οκτωβρίου, δύο σύγχρονων ελληνικών ντοκιμαντέρ με θέμα την Κατοχή.
Το αναβαθμισμένο πρόγραμμα του εορτασμού για το 2018, διαρθρώνεται σε 32 ξεχωριστές δυναμικές και πρωτότυπες εκδηλώσεις που «αποτίουν φόρο τιμής στους χιλιάδες ανθρώπους και τους αγώνες τους. Και καθώς δεν διδασκόμαστε την ιστορία της δεκαετίας του 40 στα σχολεία αλλά στα Πανεπιστήμια, προσπαθούμε να γεφυρώσουμε το χάσμα μεταξύ επιστημονικής γνώσης και το κενό μνήμης» είπε χαρακτηριστικά ο ιστορικός Μενέλαος Χαραλαμπίδης, από τους πρωτεργάτες της διοργάνωσης «12 Οκτωβρίου 1944. Η Αθήνα ελεύθερη», στην παρουσίαση την Τρίτη 25 Σεπτεμβρίου 2018 του προγράμματος.
Σημαντικές εκθέσεις αρχειακού υλικού – όπως οι «14 Ιστορίες Αντίστασης» ανώνυμων ανθρώπων, στο κτήριο 6 πρώην ΕΑΤ ΕΣΑ (5/10) φέρνουν την μικροϊστορία στο κάδρο της μεγάλης ιστορίας. Η έκθεση «στενή κι αδιάβατος τραχεία η οδός Νίκος Πλουμπίδης 1902-1954» στο Ίδρυμα της Βουλής (2/10), τιμά μια εμβληματική φυσιογνωμία του κομμουνιστικού κινήματος, ηγετικό στέλεχος του ΕΑΜ και του ΚΚΕ με καίριο ρόλο, μεταξύ άλλων, στην Κατοχή.
Τα έντυπα τεκμήρια από την «Βιβλιοθήκη της Κατοχής και της Αντίστασης στο Ιστορικό Αρχείο της Εθνικής Τράπεζας» (8/10) είναι επίσης μια σημαντική έκθεση του προγράμματος.
Ιστορικοί περίπατοι- όπως η ξενάγηση με θέμα τον δωσιλογισμό στην κατεχόμενη Αθήνα. Ο αγώνας δρόμου μνήμης και τιμής στην διαδρομή των κρατουμένων από το Στρατόπεδο Χαϊδαρίου στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής(21/10), η έπαρση της σημαίας στον βράχο της Ακρόπολης (12/10). Οι εκδηλώσεις λόγου για τη σχέση λογοτεχνίας με την ιστορία από την οποία εμπνέονται συγγραφείς στις μέρες μας, οι μουσικές και θεατρικές παραστάσεις- για πρώτη φορά συμμετέχουν και τα μουσικά σχολεία, οι κινηματογραφικές προβολές- όπως το τριήμερο αφιέρωμα στον Β΄Παγκόσμιοι Πόλεμο στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος, τα εκπαιδευτικά προγράμματα και εργαστήρια διαρθρώνουν «ένα πρόγραμμα σύνθετο, αρτιότερο από κάθε άλλη χρονιά και από τα καλύτερα της Ευρώπης, με ανάλογο περιεχόμενο» είπε ο πρόεδρος των Γενικών Αρχείων του Κράτους (ΓΑΚ) από τους συνδιοργανωτές φορείς.
Στη διοργάνωση της «12 Οκτωβρίου 1944. Η Αθήνα ελεύθερη» εκτός από το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, τα ΓΑΚ , συμπράττει η Περιφέρεια Αττικής, ο Δήμος Αθηναίων, και η ΕΡΤ. Στις εκδηλώσεις συμμετέχει και συνεργάζεται ένα πολύμορφο σύνολο φορέων -υπουργεία, δήμοι, αρχειακοί φορείς, μουσεία,- σχολεία, πανεπιστημιακά ιδρύματα και ομάδων πολιτών.
Η παρουσίαση του προγράμματος φιλοξενήθηκε στην αίθουσα της ΕΣΗΕΑ. «Πρόκειται για εκδήλωση μεγάλης σημασίας και την καλωσορίζω με την καρδιά γεμάτη και με βαθιά συγκίνηση» χαιρέτησε η Φανή Πετραλιά εκ μέρους του Μορφωτικού Ιδρύματος της ΕΣΗΕΑ, επισημαίνοντας πώς «τόσα χρόνια μετά, το τέρας που εξέθρεψε τον φασισμό και τον ναζισμό παραμένει δίπλα μας».Το αναλυτικό πρόγραμμα των εορταστικών εκδηλώσεων στην διεύθυνση freeathens44.org
