Τα διαθρωτικά προβλήματα του αγροτικού τομέα καθώς και τη σημασία του συνεργατισμού στον πρωτογενή τομέα καταγράφονται μεταξύ άλλων σε έρευνα του Οργανισμού Έρευνας και Ανάλυσης «διαΝΕΟσις».
Η εν λόγω έρευνα που υλοποιήθηκε από ομάδα ερευνητών υπό τον συντονισμό της Μαριάννας Σκυλακάκη, αναλύει τα μοντέλα συνεργατικότητας στον ελληνικό πρωτογενή τομέα, τεκμηριώνει τα αίτια της κατάρρευσής τους, αποτυπώνει τη νομοθετική και θεσμική πραγματικότητα στη χώρα μας.
Παράλληλα συντάσσει ένα λεπτομερές σχέδιο μεταρρυθμίσεων που θα οδηγήσει στη θεραπεία των παθογενειών που μαστίζουν τον χώρο, και θα επιτρέψουν σε υγιείς, νέου τύπου συνεργατικές δομές να αναπτυχθούν και να γίνουν ανταγωνιστικές διεθνώς.
Τα αίτια της κατάρρευσης
Το μικρό μέγεθος της πλειοψηφίας των ελληνικών επιχειρήσεων του αγροδιατροφικού τομέα τις καθιστούν μη ανταγωνιστικές στο διεθνές περιβάλλον, σύμφωνα με την έρευνα. Χαρακτηριστικά, το 95% των επιχειρήσεων στον αγροδιατροφικό τομέα απασχολούν λιγότερους από 10 υπαλλήλους, ενώ το 2015 μόλις 27 επιχειρήσεις έκαναν πωλήσεις άνω των 100 εκατ. ευρώ. Επίσης, καμία μεταποιητική επιχείρηση δεν είχε πωλήσεις άνω των 500 εκατ. ευρώ.
Ωστόσο τα προβλήματα δε σταματούν εκεί καθώς. Σημαντικά μικρός είναι ο μέσος κλήρος στην Ελλάδα, καθώς ανέρχεται σε 68 στρέμματα όταν ο ευρωπαϊκός μέσος όρος αγγίζει τα 161 στρέμματα.
Επίσης, οι περισσότερες από τις μισές εκμεταλλεύσεις έχουν μέγεθος μικρότερο από 20 στρέμματα, ενώ σημειώνεται ότι ο πρωτογενής τομέας αποδίδει σε ακαθάριστη προστιθέμενη αξία ανά στρέμμα περίπου 60% λιγότερο από ό,τι ο αντίστοιχος τομέας στην Ιταλία.
Παράλληλα, όπως αναφέρεται στην έρευνα, από τη δεκαετία του ’80 οι ελληνικοί συνεταιρισμοί γνώρισαν διαρκείς πολιτικές παρεμβάσεις. Το 2000 στη χώρα μας υπήρχαν τυπικά σχεδόν 6.500 συνεταιρισμοί με 750.000 μέλη που απασχολούσαν όμως λιγότερους από 10.000 εργαζόμενους, ενώ λιγότερο από το 1/5 των συνεταιρισμών είχαν έστω και υποτυπώδη οικονομική παρουσία.
Σημαντικό στοιχείο είναι ότι τα χρέη των αποτυχημένων συνεταιρισμών έφτασαν να ανέρχονται σε 2,4 δισ. ευρώ.
Οι προτάσεις
Η έρευνα καταλήγει σε εννέα προτάσεις/συμπεράσματα που θα πρέπει να αλλάξουν στο θεσμικό πλαίσιο προκειμένου να δοθεί ώθηση και νέα κίνητρα για τη δημιουργία μεγαλύτερων υγιών συνεργατικών δομών.
Μεταξύ άλλων προτείνει:
1. Οικονομικά κίνητρα για συμμετοχή σε συνεργατικά σχήματα, όπως η κατάργηση της προκαταβολής φόρου εισοδήματος με την είσοδο σε ένα συνεργατικό σχήμα, ή η προνομιακή πρόσβαση σε επιδοτήσεις του προγράμματος αγροτικής ανάπτυξης και σε προγράμματα συμβολαιακής γεωργίας.
2. Δημιουργία ενός νόμου πλαισίου που να δίνει στους συνεταιρισμούς την ευελιξία να καθορίζουν οι ίδιοι, μέσω του καταστατικού τους, την εσωτερική οργάνωση και επιχειρηματική κατεύθυνση που επιθυμούν, έχοντας την ευχέρεια να υιοθετήσουν μικρά οργανωτικά χαρακτηριστικά.
Αυστηρή ουδετερότητα σε θέματα φορολογίας, επιδοτήσεων κλπ., ανεξαρτήτως της νομικής μορφής των συνεργατικών σχημάτων. Το νομοθετικό πλαίσιο πρέπει να παραμένει σταθερό και να μην αλλάζει με κάθε νέα κυβέρνηση.
3. Δημιουργία ηλεκτρονικών εφαρμογών για τη διαχείριση της δραστηριότητας των συνεργατικών σχηματισμών και την επικοινωνία των μελών τους.
4. Κατάργηση της απαγόρευσης μεταβίβασης και διαπραγμάτευσης των συμβολαίων της συμβολαιακής γεωργίας σε δημοπρατήρια, χρηματαγορές ή χρηματιστήρια εμπορευμάτων της Ελλάδας ή του εξωτερικού -και βέβαια η δημιουργία μιας τέτοιας αγοράς στη χώρα μας.
5. Πρόγραμμα οικοδόμησης ικανοτήτων για τη δημιουργία συνεργατικών σχημάτων. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την προβολή επιτυχημένων τέτοιων σχημάτων, την προώθηση θεσμών που θα λειτουργήσουν ως καταλύτες συνεργασίας και την οργάνωση δράσεων που διευκολύνουν τη συνεργατικότητα, την καινοτομία και την εξωστρέφεια. Τα μέτρα θα συνεισφέρουν και στην ανάκτηση της εμπιστοσύνης σε νέες μορφές συνεργατικότητας.
6. Δημιουργία προγραμμάτων που ενθαρρύνουν τη συνεργατικότητα και την εξωστρέφεια με την από κοινού αξιοποίηση δικτύων μάρκετινγκ και εμπορίας. Η δημιουργία ενός οργανισμού προώθησης της εξωστρέφειας στον αγροδιατροφικό τομέα, αντίστοιχου με τον ΣΕΤΕ στον τομέα του τουρισμού, κρίνεται απαραίτητη.
7. Αξιοποίηση των μέτρων του προγράμματος αγροτικής ανάπτυξης, ιδίως αυτών που αφορούν την κατάρτιση των αγροτών, τις συμβουλευτικές υπηρεσίες, τα συστήματα ποιότητας, τη βιολογική γεωργία και άλλα.
8. Λήψη μέτρων για την καταπολέμηση της μαύρης οικονομίας, μέσω φορολογικών ελαφρύνσεων μεν, αλλά και μέσω της οικοδόμησης ενός συστήματος ελέγχου του παραγόμενου εισοδήματος στη βάση των εισροών, σε συνδυασμό με τη μηχανογραφημένη γνώση για την τοπική παραγωγικότητα των συγκεκριμένων καλλιεργειών.
9. Αξιοποίηση του προγράμματος ενοικίασης δημόσιας γης για να ενθαρρυνθεί η αύξηση του μεγέθους των εκμεταλλεύσεων και η ανάπτυξη συνεργατικών σχημάτων.
