Η λέξη που ακουγόταν περισσότερο το πρωί της Δευτέρας στις γειτονιές της μεγαλούπολης πάνω στον Βόσπορο ήταν «samar». Στην καθημερινή αργκό σημαίνει σφαλιάρα. Στην πολιτική ορολογία σημαίνει ήττα. Η ακαδημαϊκή απόδοση της λέξης στα τουρκικά είναι yenilgi.
Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν όταν πρωτοεμφανίστηκε στην πολιτική σκηνή θεωρήθηκε το «παιδί θαύμα» στην Τουρκία της μετακεμαλικής περιόδου. Κέρδισε τις δημοτικές εκλογές του 1994 στην Κωνσταντινούπολη με το ποσοστό του 25,2% που ακούγεται σήμερα αστείο μπροστά στο 54% που κατάφερε να συγκεντρώσει ο Εκρέμ Ιμάμογλου που από την Κυριακή 23 Ιουνίου είναι ο νέος δήμαρχος της Πόλης.
Ο τότε εκλογικός νόμος επέτρεπε στους υποψηφίους ακόμη και να κερδίζουν με τέτοιες σχετικές πλειοψηφίες.
Όμως το προεδρικό σύστημα τύπου Αμερικής που επέβαλε ο Ταγίπ Ερντογάν επέφερε αλλαγές ακόμη και σε αυτό το ζήτημα. Πλέον για να κερδίσουν οι υποψήφιοι δήμαρχοι πρέπει να ξεπερνούν το 50%.
Όταν ο Ταγίπ Ερντογάν άλλαζε τον εκλογικό νόμο δεν πίστευε βέβαια πως κάποιος νέος πολιτικός, άγνωστος στην Τουρκία, επικεφαλής ενός μεγάλου πολεοδομικού συγκροτήματος εντός του μητροπολιτικού κέντρου, δηλαδή κάτι σαν να λέμε δήμαρχος Αμαρουσίου ή Κηφισιάς, θα τον ανάγκαζε σε μία ταπεινωτική ήττα.
Διότι η επαναληπτική εκλογή στην Κωνσταντινούπολη δεν ήταν μια απλή εκλογική αναμέτρηση. Εκ των πραγμάτων εξελίχθηκε σε ένα άτυπο δημοψήφισμα όπου ο υποψήφιος του Ερντογάν, Μπιναλί Γιλντιρίμ, πρώην πρωθυπουργός, που βρέθηκε «με τη γίδα στη πλάτη» και με περίεργους τραπεζικούς λογαριασμούς στο περίφημο σκάνδαλο Panama Papers με ναυτιλιακές εταιρείες στη Μάλτα, ήταν απλώς η βιτρίνα. Στην ουσία η μάχη της Πόλης δόθηκε μεταξύ του σουλτάνου από τη μία και του συνόλου της αντιπολίτευσης από την άλλη.
Ο Εκρέμ Ιμάμογλου από την Τραπεζούντα, γέννημα θρέμμα της Μαύρης Θάλασσας και όχι της Κωνσταντινούπολης, συγκέντρωσε περισσότερες από 500.000 ψήφους από τον αντίπαλό του Γιλντιρίμ.
Ποτέ στο παρελθόν της Κωνσταντινούπολης, ιδιαίτερα από τη στιγμή που θεσμοθετήθηκε ως μητροπολιτικό κέντρο ένας υποψήφιος δήμαρχος δεν συγκέντρωσε τόσο μεγάλο ποσοστό όπως το 54% του Εκρέμ Ιμάμογλου.
Ο κατάλογος που ακολουθεί είναι ενδεικτικός
2019 – Ekrem İmamoğlu: 54.2%
2014 – Kadir Topbaş: 47.9%
2009 – Kadir Topbaş: 44.7%
2004 – Kadir Topbaş: 45.3%
1999 – Ali Müfit Gürtuna: 27.5%
1994 – Recep Tayyip Erdoğan: 25.2%
1989 – Nurettin Sözen: 35.6%
1984 – Bedrettin Dalan: 49.7%
Από το 1994 μέχρι τον Μάρτιο του 2019, δηλαδή επί 25 συναπτά έτη, ο Ταγίπ Ερντογάν γνώριζε μόνο νίκες. Δημιούργησε δηλαδή μία παράδοση που βεβαίως δεν συνάδει με μία ομαλή πολιτική ιστορία και μάλιστα σε μία χώρα σαν την Τουρκία.
Επί ένα τέταρτο του αιώνα το παιδί που πουλούσε σιμίτια (κουλούρια) με έναν ξύλινο νταβά και με το λουρί περασμένο στον λαιμό του στις κερκίδες του σταδίου Φενέρ Μπαχτσέ αναρριχήθηκε σε όλα τα αξιώματα της τουρκικής Δημοκρατίας αφανίζοντας τον Κεμαλισμό και τα κληροδοτήματα του «πατερούλη» των Τούρκων Κεμάλ Ατατούρκ.
Η εκλογική αναμέτρηση της Κυριακής της 23ης Ιουνίου ανέδειξε πέντε νικητές και πέντε ηττημένους. «Yenilgi» στα τουρκικά σημαίνει ήττα και είναι η λέξη που μισούσε απερίφραστα ο Ταγίπ Ερντογάν μέχρι που έφθασε η ώρα να την γευτεί.
Ας αρχίσουμε λοιπόν από τους πέντε ηττημένους των εκλογών την Κωνσταντινούπολη:
1) Ταγίπ Ερντογάν. Από τη στιγμή που αρνήθηκε να συμβιβαστεί με το αποτέλεσμα των δημοτικών εκλογών του περασμένου Μαΐου και αμφισβήτησε το εκλογικό αποτέλεσμα στην Κωνσταντινούπολη, ο πρόεδρος της Τουρκίας υπέπεσε σε ένα στρατηγικό λάθος. Παραφράζοντας τον μεγάλο Γάλλο πολιτικό, αυτό που έκανε ο Ερντογάν ήταν κάτι περισσότερο από έγκλημα. Ήταν πολιτικό λάθος. Ό,τι και αν συνέβαινε στις επαναληπτικές εκλογές ο Ερντογάν θα ήταν χαμένος. Αν παρ’ ελπίδα ο Γιλντιρίμ κέρδιζε τότε το σύνολο της διεθνούς κοινότητας αλλά και στο εσωτερικό της Τουρκίας θα κατέληγε στο συμπέρασμα πως με κόλπα και πραξικοπηματικές ενέργειες αλλοίωσε το εκλογικό αποτέλεσμα και τη βούληση του λαού. Αν έχανε τις εκλογές, όπως και έγινε, θα άρχιζε η αποδόμηση του «μύθου» Ερντογάν, ενώ θα ξηλωνόταν το πουλόβερ μιας 25χρονης παράδοσης που τον ήθελε αήττητο.
Για τη σύγχρονη πολιτική ιστορία της Τουρκίας, από την Κυριακή 23 Ιουνίου υιοθετείται ένας νέος τρόπος μέτρησης του χρόνου. Προ Κωνσταντινούπολης και μετά Κωνσταντινούπολης. Ο μεγάλος κύκλος που σχεδόν δεν τελείωνε με συνεχείς εκλογικές αναμετρήσεις από το 2013 μέχρι σήμερα επιτέλους ολοκληρώθηκε. Η ολοκλήρωσή του συνέπεσε με μία μεγάλη ήττα αλλά και ένα εναρκτήριο λάκτισμα για μία νέα δυναμική όπου η αδιαμφισβήτητη ηγετική φυσιογνωμία του Ερντογάν τίθεται πλέον εν αμφιβόλω.
2) Ο δεύτερος ηττημένος είναι το κυβερνών κόμμα. Το AKP. Απέδειξε ήδη από τις 31 Μαρτίου 2019 πως του είναι πλέον αδύνατο να διατηρήσει την πειθαρχία στις τάξεις του μεταφέροντας αποτελεσματικά ένα εκλογικό μήνυμα. Η μηχανή του AKP μπλόκαρε.
3) Ο τρίτος μεγάλος ηττημένος της εκλογικής αναμέτρησης της Κυριακής είναι αναμφισβήτητα το κονσόρτσιουμ των κυβερνητικών ΜΜΕ. Έκαναν τα πάντα για να στήσουν την εικόνα του απόλυτου ηγέτη. Εξαγοράστηκαν οι πάντες, διευθυντικά στελέχη και δημοσιογράφοι. Όσοι δεν εξαγοράστηκαν διώχθηκαν, φυλακίστηκαν ή αναγκάστηκαν να αυτοεξοριστούν. Οι περισσότεροι έμειναν χωρίς δουλειά στην Τουρκία διότι αρνήθηκαν να συμβιβαστούν ψάχνουν χωρίς τύχη για ένα μεροκάματο. Ο έλεγχος του συστήματος Ερντογάν στα τουρκικά ΜΜΕ ξεπερνά ακόμη και το αποτελεσματικότερο σταλινικό μοντέλο και αγγίζει το 90% της μιντιακής παραγωγής στην Τουρκία.
4) Ο τέταρτος ηττημένος είναι βεβαίως ο Μπιναλί Γιλντιρίμ. Έχασε μόλις με 0,2% στις 31 Μαρτίου 2019. Το μόνο που κατάφερε είναι να ηττηθεί με μία διαφορά της τάξεως του 10% στις 23 Ιουνίου της ίδιας χρονιάς. Πώς τα κατάφερε άραγε; Θα μπορούσε να έχει συνταξιοδοτηθεί με τον τίτλο του προέδρου της Βουλής (που ήταν και η τελευταία του δουλειά) ή και με τον τίτλο του πρώην πρωθυπουργού της Τουρκίας. Κατάφερε να μείνει στην ιστορία ως ο πολιτικός που υιοθέτησε τα ψεύδη και τα κόλπα του κόμματός του για να ακυρωθούν οι νόμιμες εκλογές της 31ης Μαρτίου 2019.
5) Ο πέμπτος ηττημένος είναι ο σύμμαχος του Ταγίπ Ερντογάν και ηγέτης της τουρκικής ακροδεξιάς, ο .jpg)
Ντεβλέτ Μπαχτσελί. Οι αναλύσεις του αποτελέσματος της Κωνσταντινούπολης κατέδειξαν πως ο Μπαχτσελί και το κόμμα του, το MHP, είναι πια περισσότερο βάρος παρά ατού για τον Ταγίπ Ερντογάν.
Τα φασιστικά-εθνικιστικά μηνύματά του δεν περνούν πια στα αστικά στρώματα των μεγάλων μητροπολιτικών κέντρων. Λόγω της συμφωνίας του με τον Ερντογάν είχε καταφέρει να εκλέξει πολλούς νομάρχες στην τουρκική περιφέρεια που σημαίνει ότι συγκέντρωσε δυσανάλογη πια δύναμη σε σχέση με τα ποσοστά του. Ο Ερντογάν δεν έχει κανέναν λόγο να τον διατηρεί πολιτικά ζωντανό. Αντιθέτως έχει κάθε λόγο να τον απομακρύνει προτού η συγκροτημένη ακροδεξιά του MHP αποτελέσει απειλή.
Οι νικητές
1) Ο αδιαμφισβήτητος νικητής της εκλογικής αναμέτρησης της Κυριακής είναι ο Λαζός από τη Μαύρη Θάλασσα, γόνος οικογένειας με βαθύ εθνικιστικό και συντηρητικό παρελθόν.
Λέγεται ότι ο πατέρας του εντρύφησε στις τάξεις των Γκρίζων Λύκων της Τραπεζούντας που είναι και ορμητήριό τους. Λέγεται επίσης ότι είναι άριστος γνώστης του Κορανίου. Ο Εκρέμ Ιμάμογλου ήρθε για να μείνει. Δεν κέρδισε απλώς τη δημαρχία της Πόλης.
Κέρδισε με το σπαθί του μία ηγετική θέση, καταρχήν στις τάξεις της αξιωματικής αντιπολίτευσης των Ρεπουμπλικάνων και γιατί όχι στο σύνολο της τουρκικής αντιπολίτευσης ως αντίπαλον δέος του Ταγίπ Ερντογάν. Επειδή όλα δείχνουν πως η Τουρκία βαδίζει αργά αλλά σταθερά στη διαμόρφωση ενός διπολικού δικομματικού συστήματος (Ρεπουμπλικάνων – Δημοκρατικών κατά το αμερικανικό πρότυπο) ο Εκρέμ Ιμάμογλου έχει κάθε λόγο να είναι αισιόδοξος αλλά και… φιλόδοξος.
*(Διαβάστε σχετικά: Αλλαγή πολιτικού σκηνικού μετά τις εκλογές στη Πόλη).
2) Αδιαμφισβήτητοι νικητές είναι η συνείδηση και η Δημοκρατία. Όπως σημειώνει και ο Ilhan Tanir στην Ahval της 24ης Ιουνίου η καμπάνια που βασίστηκε πάνω σε ψεύδη και που οδήγησε στην ακύρωση των εκλογών της 31ης Μαρτίου 2019, που ακυρώθηκε στην πράξη από την εξέγερση των συνειδήσεων των πολιτών. Ο λόγος είναι ξεκάθαρος. Οι πολίτες της Κωνσταντινούπολης κουράστηκαν από τον συστηματικό πολιτικό ευνουχισμό τους, από τη διαφθορά, από τη διαπλοκή, από τις διώξεις.
Όμως η πολύ μεγάλη διαφορά των 10 περίπου ποσοστιαίων μονάδων που σημειώθηκε στις εκλογές της Κυριακής δείχνει και κάτι ακόμη. Ότι υπήρξε μαζική αντίδραση στην αδικία μετά την ακύρωση των εκλογικών αποτελεσμάτων των δημοτικών εκλογών της 31ης Μαρτίου 2019. Ο λαός της Τουρκίας δεν είναι ούτε «άγιος», ούτε «εκλεκτός», ούτε και ευγενής, όπως δεν είναι ούτε βάναυσος, ούτε άδικος.
Ο λαός της Τουρκίας συμπεριφέρεται όπως όλοι οι άλλοι λαοί του κόσμου. Άδειασαν οι τσέπες των πολιτών από την ισχυρή οικονομική κατάρρευση των τελευταίων μηνών. Μπούχτισαν όμως οι πολίτες από την ολοφάνερη αδικία που εκφράστηκε από την ακύρωση των εκλογών της Κωνσταντινούπολης της 31ης Μαρτίου. Είναι φανερό πως ο κάθε πολίτης έχει τη δυνατότητα να αντιληφθεί πως οι εκλογικές αναμετρήσεις στην Τουρκία δεν είναι και τόσο νομότυπες αλλά και πως το κυβερνών κόμμα εδώ και δεκαετίες έχει τον απόλυτο έλεγχο του κρατικού κορβανά. Ο κόσμος στην Τουρκία καταλαβαίνει πως έχουμε να κάνουμε με έναν ποδοσφαιρικό αγώνα όπου μία ομάδα παίζει και τα δύο ημίχρονα έχοντας στριμώξει τους αντιπάλους στο κάτω μέρος μιας κατηφόρας και που ο διαιτητής είναι στο τσεπάκι. Ο συνδυασμός όλων των παραπάνω έδωσε το εκλογικό αποτέλεσμα της Κυριακής 23 Ιουνίου 2019.
3) Νικητής είναι και ο αρχηγός των Ρεπουμπλικάνων Κεμάλ Κιλιντζάρογλου στον οποίο πρέπει να 
αναγνωρίσουμε πως είχε το κουράγιο να φέρει στην επιφάνεια έναν νέο, άγνωστο και τοπικό δήμαρχο και να τον σπρώξει στην κορυφή.
Επέτρεψε στον Ιμάμογλου την διεξαγωγή μίας καμπάνιας όπως ο ίδιος ο υποψήφιος ήθελε. Ως υποψήφιος των Ρεπουμπλικάνων ο Ιμάμογλου που ήταν προσωπική επιλογή του Κιλιτζάρογλου κατάφερε να κερδίσει την Κωνσταντινούπολη μετά από δεκαετίες.
4) Νικητής και το κουρδικό κόμμα HDP. Το κουρδικό κόμμα κατάφερε να αντισταθεί στην παρεμβολή της τελευταίας στιγμής του ιστορικού ηγέτη του PKK Αμπντουλάχ Οτζαλάν ο οποίος από τις φυλακές του Ιμρανλί και με οδηγίες του συστήματος Ερντογάν ζήτησε την ουδετερότητα της κουρδικής ψήφου στις εκλογές της Κωνσταντινούπολης. Ξεκάθαρα δηλαδή ζήτησε από τους Κούρδους ψηφοφόρους στην Πόλη να μην ψηφίσουν Ιμάμογλου. Όμως και ο ηγέτης του HDP Ντεμιρτάς ο οποίος είχε ζητήσει αν στηριχθεί ως εκπρόσωπος της αντιπολίτευσης ο Εκρέμ Ιμάμογλου αλλά και ο μέσος Κούρδος της Κωνσταντινούπολης, αρνήθηκαν να ακολουθήσουν τις οδηγίες Οτζαλάν.
5) Όμως ένας από τους βασικούς νικητές της Κυριακής που μας πέρασε είναι οι ίδιοι οι Κούρδοι. Η ανάλυση της ψήφου στην Κωνσταντινούπολη καταδεικνύει πως η νίκη του Εκρέμ Ιμάμολγου οφείλεται σε ένα μεγάλο ποσοστό και πάντως καταλυτικό στην κουρδική ψήφο. Δύο φορές μέσα σε τρεις μήνες η κουρδική ψήφος στην Πόλη στήριξε το μέτωπο κατά του συστήματος Ερντογάν. Αυτή η πολιτική πραγματικότητα όπως εκφράστηκε στην Κωνσταντινούπολη ισχύει και για όλη την Τουρκία. Από δω και πέρα λόγω του υφιστάμενου νέου εκλογικού νόμο η κουρδική ψήφος μπορεί να αναδειχθεί σε μείζονα ρυθμιστή των εφεξής εκλογικών αποτελεσμάτων στην Τουρκία. Δηλαδή σε ένα διαφαινόμενο διπολικό σύστημα η ψήφος των Κούρδων θα είναι σε θέση να αναδείξει κυρίαρχα μέτωπα και κυβερνήσεις.
Οι Τούρκοι πολιτικοί, είτε ανήκουν στο συντηρητικό μέτωπο, είτε στο προοδευτικό θα πρέπει να κάνουν τους λογαριασμούς τους αναλογιζόμενοι την πολιτική συμπεριφορά της κουρδικής ψήφου. Μήπως αυτό σημαίνει πως εκ των πραγμάτων πια θα πρέπει το βαθύ κράτος της Τουρκίας να ασχοληθεί με την διαμόρφωση συνθηκών για διάλογο και συνεννόηση με τους Κούρδους τόσο στην νοτιοανατολική Τουρκία, όσο και στα μεγάλα αστικά κέντρα όπου συγκροτούν σημαντικότατες πληθυσμιακές ομάδες;
Είναι φανερό πως οι εκλογές της Κυριακής που μας πέρασε στην Κωνσταντινούπολη ήταν σαφώς κάτι σημαντικότερο και πολυπλοκότερο από μία απλή εκλογική αντιπαράθεση μεταξύ του συστήματος Ερντογάν και της αντιπολίτευσης. Ήδη τόσο στο κυβερνών κόμμα AKP όσο και στο ρεπουμπλικανικό κόμμα σοβαρά στελέχη ασχολούνται με το σενάριο που θέλουν δεν θέλουν έχει προκύψει και που αφορά στο ενδεχόμενο διεξαγωγής πρόωρων εκλογών. Ο Ταγίπ Ερντογάν βρίσκεται επικεφαλής ενός συστήματος το οποίο για να επιβιώνει, οφείλει συνεχώς να κινείται όπως ακριβώς ένα ποδήλατο. Έτσι και διακόψει την κίνησή του θα χάσει την ισορροπία του.
Αυτός είναι ο λόγος που ο Ερντογάν ιδιαίτερα μετά το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 2016 επέλεξε επιθετική πολιτική τόσο στο εσωτερικό της χώρας του με διώξεις, φυλακίσεις και καταπίεση όσο και στο εξωτερικό με τις στρατιωτικές περιπέτειες της Τουρκίας στη Συρία και στο βόρειο Ιράκ. Δεν είναι σε θέση δηλαδή το σύστημα Ερντογάν να διαχειριστεί τη στρατηγική ήττα που υπέστη στην Κωνσταντινούπολη. Οφείλει να απαντήσει πάραυτα και ο μόνος τρόπος είναι να συσπειρώσει τις πραγματικές δυνάμεις του στην τουρκική περιφέρεια με επίκεντρο την Ανατολία. Με δεδομένο ότι κατά την επόμενη περίοδο ο Ερντογάν θα εγκαταλείψει τους ακροδεξιούς-εθνικιστές συμμάχους του, το σύστημα που έχει διαμορφώσει είναι υποχρεωμένο να καταφύγει στη λαϊκή ψήφο.
Ισλάμ και Παντουρκισμός θα είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της όποιας καμπάνιας του συστήματος Ερντογάν. Η κάλπη, η προσεχής κάλπη, θα διαμορφώσει και το πολιτικό σκηνικό μέσα στο οποίο θα κινηθεί η Τουρκία το επόμενο διάστημα.
Διαβάστε επίσης:
