Του Κώστα Μπετινάκη
Η ξαφνική αποχώρηση της Τουρκίας από τη διάσκεψη στο Παλέρμο για τη Λιβύη δεν θα πρέπει να θεωρηθεί πως η Άγκυρα έχει εγκαταλείψει τις προσπάθειες ενίσχυσης της επιρροής της στα όσα συμβαίνουν στη διαιρεμένη αυτή χώρα.
Αυτό αποδεικνύεται κι από τις τουρκικές πρωτοβουλίες πριν από τη διάσκεψη στο Παλέρμο, όταν στις 5-6
Νοεμβρίου ο Τούρκος υπουργός Άμυνας Hulusi Akar, συνοδευόμενος από τον αρχηγό του τουρκικού επιτελείου Yasar Guler, είχε συναντήσεις στην Τρίπολη με τους Λίβυους Serraj, Meshri και τον υπουργό Εσωτερικών Fathi Ali Bashaga.
Ο Meshri είναι ηγετικό στέλεχος του κόμματος Δικαιοσύνης και ανασυγκρότησης, το οποίο είναι στενά συνδεδεμένο με τους Αδελφούς Μουσουλμάνους.
Το διεθνές ενδιαφέρον για την επιρροή των παραγόντων στη μετα-Κανταφική Λιβύη δεν περιορίζεται στη Γαλλία και την Ιταλία, οι οποίες τώρα υποκριτικά φαίνεται πως προσπαθούν να τερματισθεί ο διχασμός που έχει προκαλέσει η φονική ΝΑΤΟϊκή επέμβαση του 2014.
Από την άλλη, υπάρχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον από την Τουρκία, το Κατάρ και το Σουδάν. Τα στρατηγικά συμφέροντα των χωρών αυτών συγκρούονται με εκείνα της Αιγύπτου, της Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων στην περιοχή.
Ο συνεχιζόμενος εμφύλιος πόλεμος που ακολούθησε την επέμβαση του ΝΑΤΟ οφείλεται στο ότι οι πολέμαρχοι επιχειρούν να αποκτήσουν εδαφική κυριαρχία αλλά και τον έλεγχο στις ενεργειακές πηγές της χώρας.
Στη Λιβύη αυτήν τη στιγμή υπάρχει η κυβέρνηση του Τομπρούκ και η αντίπαλη αποκαλούμενη Κυβέρνηση Εθνικής Σωτηρίας στην Τρίπολη, η οποία σχηματίσθηκε μετά τη ΝΑΤΟϊκή επιχείρηση με αμερικανικό κωδικό «Αυγή της Οδύσσειας».
Η ομάδα των κρατών Αιγύπτου – Σ. Αραβίας και Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων υποστηρίζει την κυβέρνηση του Τομπρούκ υπό τον ισχυρό Khalifa Hifter, ο οποίος ελέγχει τον εθνικό λιβυκό στρατό και είναι αντίθετος με την κυβέρνηση στην Τρίπολη.
Ο Hifter επίσης υποστηρίζεται από τη Γαλλία και δεν κρύβει την εχθρότητά του για το Κατάρ και την Τουρκία -χώρες που κατηγορεί ότι χρηματοδοτούν τους ισλαμιστές.
Η Ρωσία, η οποία είχε διευκολύνει την πρώτη διεθνή επέμβαση του 2011 και που τώρα πλέον έχει αλλάξει τακτική, διεκδικεί μια θέση στον ανταγωνισμό για τον έλεγχο της Λιβύης, υποστηρίζοντας και αυτή τον Hifter στο Τομπρούκ.
Η Τουρκία, η οποία αφήνει ασχολίαστες τις πρωτοβουλίες που αναλαμβάνουν Γαλλία και Ιταλία που υποστηρίζουν τις κινήσεις του ΟΗΕ μέσω του απεσταλμένου του Ghassan Salame στη Λιβύη, έδειξε πως δεν βρήκε χώρο διείσδυσης στη διάσκεψη στο Παλέρμο της Σικελίας, η οποία είχε τίτλο «Με τη Λιβύη για τη Λιβύη».
Ο Hifter αρχικά είχε δηλώσει πως θα μποϊκοτάριζε τη διάσκεψη, για να μην καθίσει στο ίδιο τραπέζι με την Τουρκία, το Κατάρ κι άλλους ισλαμιστές αντιπάλους, αλλά ξαφνικά έκανε την εμφάνισή του στο Παλέρμο τη νύχτα της 12ης Νοεμβρίου, μαζί με τον Fayez al-Serraj, ηγέτη του Προεδρικού Συμβουλίου και πρωθυπουργό της Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας, για να παραστεί σε συνάντηση «περιορισμένου ενδιαφέροντος».
Αντίθετα, Τουρκία και Κατάρ είχαν αποκλεισθεί από αυτήν την ανεπίσημη συνάντηση, στην οποία όμως είχαν παραστεί ο πρωθυπουργός της Ιταλίας Giuseppe Conte, ο πρόεδρος της Αιγύπτου Abdel Fattah al-Sisi, ο πρόεδρος της Τυνησίας Beji Caid Essebsi, ο πρωθυπουργός της Ρωσίας Ντμίτρι Μεντβέντεφ, ο πρωθυπουργός της Αλγερίας Ahmed Ouyahia, ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών Jean-Yves Le Drian, ο
πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ και ο απεσταλμένος του ΟΗΕ Salame.
Το βέτο για την αποτροπή της συμμετοχής της Τουρκίας το προέβαλε ο Αιγύπτιος ηγέτης αλ-Σίσι, ο οποίος ήταν εκείνος που έπεισε τον Hifter να έρθει στο Παλέρμο.
Αυτή ήταν και η αιτία που η Τουρκία τελικά αποχώρησε από τη διάσκεψη. «Ήταν λανθασμένη και καταστροφική απόφαση. Η Τουρκία αναγκάστηκε να αποχωρήσει με βαθιά απογοήτευση. Οποιαδήποτε συνάντηση που δεν επιτρέπει τη συμμετοχή της Τουρκίας έχει αρνητικό αποτέλεσμα στην εξεύρεση λύσης» δήλωσε ο αντιπρόεδρος της Τουρκίας Fuat Oktay, ο οποίος ήταν επικεφαλής της τουρκικής αντιπροσωπείας.
Ο ειδικός αντιπρόσωπος της Τουρκίας για τη Λιβύη Emrullah Isler είπε πως η απόφαση για την αποχώρηση ελήφθη κατόπιν οδηγιών του προέδρου Ερντογάν.
Η τουρκική απόφαση για την αποχώρηση από τη διάσκεψη που είχε γίνει για να μη νομιμοποιηθεί η στάση του Hifter θέτει όμως την Άγκυρα εκτός των διαδικασιών στις εξελίξεις στη Λιβύη, όπου το τελευταίο διάστημα χάνει συνεχώς την επιρροή της.
Ο ρόλος της Τουρκίας και του Κατάρ αμφισβητήθηκε για πρώτη φορά όταν η Λιβύη διχάστηκε με τη δημιουργία δύο κοινοβουλίων, δύο κυβερνήσεων και πολλών ένοπλων στρατιωτικών ομάδων.
Ιδιαίτερα όταν οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι αρνήθηκαν να αναγνωρίσουν τη Βουλή στην Τρίπολη. Αυτό οδήγησε και εκείνους που αυτοαποκαλούνται «ανεξάρτητοι» υπό τον Hifter να σχηματίσουν δική τους εθνοσυνέλευση στο Τομπρούκ και να συγκροτήσουν χωριστή κυβέρνηση, ενώ άρχισαν να κατηγορούν την Τουρκία και το Κατάρ για τη διαίρεση της Λιβύης.
Σ’ αυτό το πλαίσιο είχε κινηθεί και η Πολιτική Απόφαση της διάσκεψης που είχε γίνει στην παραλιακή πόλη Skhirat στο Μαρόκο, το 2015, που είχε αποτέλεσμα να σχηματισθεί η Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας.
Ακολούθησε σειρά από καταγγελίες και από τον πρωθυπουργό της κυβέρνησης στο Τομπρούκ Abdullah al-Thinni (Iανουάριος 2015) ότι η Τουρκία εξοπλίζει ισλαμικές οργανώσεις.
Στις καταγγελίες είχε περιληφθεί αναφορά των ελληνικών Αρχών πως τον Ιανουάριο του 2013 όπλα φορτωμένα από την Τουρκία βρέθηκαν σε φορτηγό πλοίο που αποκλείσθηκε λόγω θύελλας και υποχρεώθηκε να αγκυροβολήσει σε ελληνικές ακτές.
Επίσης, τον Νοέμβριο του 2014, οι ελληνικές Αρχές ανακάλυψαν 20.000 όπλα τύπου AK-47 που είχαν φορτωθεί από την Ουκρανία με κατεύθυνση -μέσω Τουρκίας- στη Λιβύη.
Παράλληλα, η αιγυπτιακή Al-Ahram έχει δημοσιεύσει πως η Τουρκία εκπαιδεύει πολιτοφύλακες από Τούρκους στρατιωτικούς για τη δημιουργία «Επαναστατικής Ταξιαρχίας» στην Τρίπολη.
Το Κατάρ και η Τουρκία εξακολουθούν να κατηγορούνται πως στέλνουν όπλα στη Λιβύη μέσω Σουδάν.
Η Άγκυρα σε γενικές γραμμές είχε διαψεύσει τους ισχυρισμούς αυτούς χαρακτηρίζοντάς τους «προπαγάνδα», αλλά κατόπιν είχε υποχρεωθεί να περάσει το ζήτημα της Λιβύης σε δεύτερη μοίρα, λόγω των δραματικών εξελίξεων στη χώρα μετά την απόπειρα πραξικοπήματος του Ιουλίου 2016, των εκλογικών διαδικασιών που ακολούθησαν και των τουρκικών στρατιωτικών επιχειρήσεων στη Συρία.
Παρ’ όλα αυτά, τον Σεπτέμβριο του 2017 ο Salame είχε παρουσιάσει «σχέδιο δράσης» για την οργάνωση διάσκεψης εθνικής συμφιλίωσης στη Λιβύη και τη σύνταξη νέου Συντάγματος που θα εγκρινόταν από δημοψήφισμα και κατόπιν εθνικές εκλογές. Το φιλόδοξο αυτό σχέδιο, όμως, δεν λειτούργησε.
Τον Μάιο του 2018 η Γαλλία είχε καλέσει στο Παρίσι τους υπευθύνους των διακυβερνήσεων στο Τομπρούκ Aguila Saleh Issa και Khalid el-Meshri από την Τρίπολη στην προσπάθεια να γίνουν εκλογές τον Δεκέμβριο του 2018. Κάτι που ο Hifter χαρακτήρισε «ανεδαφικό υπό τις παρούσες συνθήκες».
Πριν από τη διάσκεψη στο Παλέρμο, ο Salame είχε προτείνει στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ τη σύγκληση διάσκεψης εθνικής ενότητας τις πρώτες εβδομάδες του 2019 και κατόπιν τη διεξαγωγή εκλογών την άνοιξη του ίδιου έτους. Στη διάσκεψη του Παλέρμο εγκρίθηκε ο οδικός αυτός χάρτης.
Παράλληλα, η Aίγυπτος προωθεί σχέδιο «εθνικής ενότητας», υπό τον Hifter όμως.
Στις 9 Νοεμβρίου, ανωτάτου επιπέδου οικονομική αντιπροσωπεία από τη Λιβύη στην Κωνσταντινούπολη είχε συνάντηση με τον πρόεδρο Ερντογάν για μία συζήτηση ως προς τα επακόλουθα της διάσκεψης του Παλέρμο και τα ζητήματα οικονομικής ανασυγκρότησης στη Λιβύη, ώστε να επιστρέψουν οι Τούρκοι στο club των επενδυτών.
Προηγουμένως και συγκεκριμένα στις 7 Νοεμβρίου ο Hifter είχε επισκεφθεί τη Μόσχα για να επιδιώξει ρωσική στήριξη. Εκεί συναντήθηκε με τον υπουργό Άμυνας Sergei Shoigu και τον αρχηγό του ρωσικού επιτελείου, στρατηγό Valery Gerasimov.
Όσο όμως η Αίγυπτος και η Σαουδική Αραβία υποστηρίζουν τις σκληρές θέσεις του Hifter, τόσο πιο δύσκολη εμφανίζεται η συμφιλιωτική προσπάθεια από οποιαδήποτε κατεύθυνση για επίλυση του αδιεξόδου.
