Σύνταξη-Επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης

Περίπου 300 Βρετανοί στρατιώτες έφθασαν πρόσφατα, στο ταραγμένο κράτος της Δυτικής Αφρικής, το Μάλι – σε μια εποχή που το επίκεντρο της ομάδας Ισλαμικού Κράτους (IS) φαίνεται να έχει μετακινηθεί από τη Μέση Ανατολή στην Αφρική. Παίρνοντας μέρος σε μια τριετή αποστολή που ονομάζεται Επιχείρηση Newcombe, ενώνονται σε μια δύναμη περίπου 15.000 πολυεθνικών στρατευμάτων του ΟΗΕ, με επικεφαλής τους Γάλλους, σε μια προσπάθεια να βοηθήσουν στη σταθεροποίηση ενός τμήματος της ηπείρου που είναι γνωστό ως Σαχέλ.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Το Μάλι είναι ένα από τα πολλά κράτη του Σαχέλ που αγωνίζονται σήμερα ενάντια σε τζιχαντιστικές εξεγέρσεις, καθώς η βία επιδεινώνεται. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Δείκτη Τρομοκρατίας που δημοσιεύθηκε στις 25 Νοεμβρίου, το «κέντρο βάρους» της ομάδας Ισλαμικού Κράτους IS, έχει μετακινηθεί από τη Μέση Ανατολή στην Αφρική και – σε κάποιο βαθμό – τη Νότια Ασία, με συνολική αύξηση του αριθμού των θανάτων, εξαιτίας της δράσης του, στην υποσαχάρια Αφρική, κατά 67% σε σχέση με πέρυσι.

«Η επέκταση των θυγατρικών του IS στην υποσαχάρια Αφρική οδήγησε σε αύξηση της τρομοκρατίας σε πολλές χώρες της περιοχής», αναφέρει ο Παγκόσμιος Δείκτης Τρομοκρατίας.

«Επτά από τις 10 χώρες με τη μεγαλύτερη αύξηση της τρομοκρατίας ήταν στην υποσαχάρια Αφρική: Μπουρκίνα Φάσο, Μοζαμβίκη, ΛΔΚ, Μάλι, Νίγηρας, Καμερούν και Αιθιοπία».

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Η έκθεση επισημαίνει ότι το 2019 «η υποσαχάρια Αφρική κατέγραψε τον μεγαλύτερο αριθμό θανάτων από τρομοκρατία που σχετίζονται με το IS στο 982, ή 41% του συνόλου».

Οι τζιχαντιστές δραστηριοποιούνται εδώ και πολύ καιρό στην Αφρική. Στη σύγχρονη εποχή, ο πρώην ηγέτης της Αλ Κάιντα, Οσάμα Μπιν Λάντεν, έκανε το Σουδάν τη βάση του πριν επιστρέψει στο Αφγανιστάν το 1996. Το κίνημα της Μπόκο Χαράμ της Νιγηρίας, διάσημο για την απαγωγή εκατοντάδων μαθητριών στο Τσιμπόκ το 2014, πραγματοποίησε σημαντικές επιθέσεις μετά την κήρυξη τζιχάντ, το 2010. Αλλά σήμερα, καθώς ο ανταγωνισμός μεταξύ των αντιπάλων ομάδων τζιχάντ αυξάνεται, η απειλή της τρομοκρατίας στην περιοχή πολλαπλασιάζεται. 

Ο συντονιστής του αμερικανικού υπουργείου εξωτερικών για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, πρέσβης Nathan Sales, λέει ότι τόσο το IS  όσο και η Αλ Κάιντα έχουν μετατοπίσει μεγάλο μέρος των επιχειρήσεων τους από την κυρία έδρα τους στη Συρία και το Ιράκ, στις θυγατρικές τους στη Δυτική και Ανατολική Αφρική, καθώς και στο Αφγανιστάν.

«Η Αφρική, είναι ένα βασικό μέτωπο στο επόμενο στάδιο της καταπολέμησης της τρομοκρατίας», δήλωσε.

Δεν πρόκειται μόνο μια απλή περίπτωση κυβερνήσεων εναντίον ανταρτών, υπάρχει επίσης μια θανατηφόρα αντιπαλότητα μεταξύ των υποστηρικτών της Αλ Κάιντα και του IS. Αυτή η αντιπαλότητα γίνεται τόσο έντονη, που ο Γάλλος ειδικός στα θέματα τζιχάντ, Olivier Guitta από την GlobalStrat Risk Consultancy, προβλέπει πως: «Η Αφρική θα είναι το πεδίο μάχης της τζιχάντ για τα επόμενα 20 χρόνια και θα αντικαταστήσει τη Μέση Ανατολή».

Η Αλ Κάιντα και το IS μοιράζονται ένα κοινό μίσος για κοσμικούς, υποστηριζόμενους από τη Δύση ηγέτες, τους οποίους αποκαλούν «αποστάτες», συνέχισε. Όμως, έχουν επίσης μεγάλες διαφορές στην προσέγγισή τους. Το IS έχει μια προτίμηση για ακραία, και αποτυπωμένη με λεπτομέρεια, βία – όπως αποδεικνύεται από τα φρικτά βίντεο αποκεφαλισμού που έχει κυκλοφορήσει. Αν και αυτό σίγουρα προσελκύει κοινωνιοπαθείς και καταδικασμένους εγκληματίες στις τάξεις του, τείνει επίσης να απομακρύνει τη συντριπτική πλειοψηφία των μουσουλμάνων. Η Αλ Κάιντα και οι συνεργάτες της επιδιώκουν συχνά να κερδίσουν την πίστη των τοπικών πληθυσμών που δεν έχουν εμπιστοσύνη στις κυβερνήσεις ή στην αστυνομία τους, εκμεταλλευόμενοι περιφερειακά και εθνικά παράπονα.

Ποιες χώρες κινδυνεύουν περισσότερο;

Μάλι και Σαχέλ

Αρκετές από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου συνορεύουν με την έρημο της Σαχάρας.

Αυτή η περιοχή είναι γνωστή ως «το Σαχέλ», μια αραβική λέξη που σημαίνει κυριολεκτικά «η ακτή». Το Μάλι, το Τσαντ, ο Νίγηρας, η Μπουρκίνα Φάσο και η Μαυριτανία αποτελούν τις χώρες του Σαχέλ και όλες έχουν υποστεί επιθέσεις από αντάρτες. Τμήματα της περιοχής πλήττονται από ξηρασία, φτώχεια, ανεργία, διαφθορά και, σε ορισμένες περιπτώσεις, μεγάλες περιοχές βρίσκονται χωρίς κυβερνητικό έλεγχο. «Η Δυτική Αφρική», λέει ο πρεσβευτής Sales, «είναι μια τέλεια καταιγίδα, με κράτη που δεν ελέγχουν τα εδάφη τους, με δυνάμεις που διαπράττουν κακοποιήσεις και έχουν πορώδη σύνορα». Η κυρίαρχη τζιχαντιστική ομάδα σε αυτήν την περιοχή είναι η θυγατρική της Αλ Κάιντα, Jama’at Nusrat Al-Islam wa’l-Muslimin (JNIM). Η ομάδα βρίσκεται σε άμεσο ανταγωνισμό με το Ισλαμικό Κράτος του IS στην Ευρύτερη Σαχάρα που φέτος έχει δει αρκετές μάχες χαμηλού επιπέδου μεταξύ τους.

Νιγηρία

Η Νιγηρία υπέστη μερικές από τις χειρότερες τζιχαντιστικές επιθέσεις στην περιοχή, με την κυβέρνηση να αγωνίζεται να ελέγξει το βορειοανατολικό τμήμα της χώρας όπου δραστηριοποιείται το κίνημα της Μπόκο Χαράμ. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Δείκτη Τρομοκρατίας, η Μπόκο Χαράμ ήταν υπεύθυνη για περισσότερους από 37.500 θανάτους που σχετίζονται με την καταπολέμηση του και πάνω από 19.000 θανάτους από τρομοκρατία από το 2011, κυρίως στη Νιγηρία  αλλά και σε γειτονικές χώρες.

Το 2015, ένα τμήμα της Μπόκο Χαράμ δεσμεύτηκε με υποταγή στο IS, μετονομάστηκε σε «επαρχία Ισλαμικής Δυτικής Αφρικής» (ISWAP), διέσχισε τα σύνορα με ευκολία και κατέλαβε μια πολυεθνική βάση στις όχθες της λίμνης Τσαντ, το 2018. Το IS από τότε προωθεί έντονα αυτήν την Αφρικανική θυγατρική του και οι επιθέσεις συνεχίζονται στο όνομα της Μπόκο Χαράμ. Ένα βίντεο που δημοσιεύτηκε από την ομάδα, την 1η Δεκεμβρίου, ανέλαβε την ευθύνη για τη σφαγή δεκάδων αγροτών στην επαρχία Μπόρνο, γιατί – όπως ισχυρίστηκε –  είχαν συνεργαστεί με κυβερνητικές δυνάμεις.

Τα δυτικά κράτη έχουν προσφέρει περιορισμένη μόνο στρατιωτική βοήθεια και πληροφοριακή υποστήριξη στην Νιγηρία. Δυτικοί διπλωμάτες λένε ότι περιορίζονται από τη διαφθορά και το κακό ιστορικό ανθρωπίνων δικαιωμάτων του Νιγηριανού στρατού. Αυτές οι αποτυχίες συνέβαλαν σημαντικά στη δυσπιστία έναντι της κυβέρνησης και στην εξάπλωση της Μπόκο Χαράμ και άλλων τζιχαντιστικών ομάδων στην περιοχή.

«Η διαφθορά στη Νιγηρία», λέει ο Olivier Guitta, «καταστρέφει τα πάντα».

Βόρεια Αφρική

Η εξέγερση της Αλ Κάιντα στη Βόρεια Αφρική ξεκίνησε στην Αλγερία. Επομένως, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι ο νεοδιορισμένος ηγέτης της Αλ Κάιντα στο Ισλαμικό Μαγκρέμπ (AQIM) είναι Αλγερινός. Ο 51χρονος Abu Obaida Al-Annabi αντικαθιστά τον προκάτοχό του, Abdelmalik Droukdel, ο οποίος σκοτώθηκε από γαλλικά στρατεύματα στο Μάλι, τον Ιούνιο.

Σε έναν μικρόκοσμο του ευρύτερου ανταγωνισμού μεταξύ της Αλ Κάιντα και του IS, ο διορισμός του ενθαρρύνθηκε από τους υποστηρικτές της Αλ Κάιντα, ενώ οι αντίπαλοι υποστηρικτές του IS έχουν αμφιβολίες για τα τζιχαντιστικά διαπιστευτήριά του.

Η Τυνησία, η μικρότερη χώρα στην περιοχή, παρήγαγε έναν από τους υψηλότερους αριθμούς εθελοντών – 20.000 – που ταξίδεψαν στη Συρία για να ενταχθούν στο IS κατά τα χρόνια της  ανόδου του, το 2013-2018. Με υψηλή ανεργία και γειτνίαση με τη Λιβύη, η Τυνησία εξακολουθεί να αντιμετωπίζει μια συνεχιζόμενη απειλή από την τρομοκρατία. Η Λιβύη βρίσκεται σε κατάσταση διαλείποντος χάους από την εποχή της εξέγερσης της Αραβικής Άνοιξης, το 2011, και την ανατροπή του δεσποτικού καθεστώτος του Muammar Gaddafi.

Το τέλος του καθεστώτος του όχι μόνο απελευθέρωσε χιλιάδες τόνους όπλων και εκρηκτικών από κυβερνητικά οπλοστάσια – μεγάλο μέρος του οποίου πέρασε πέρα ​​από τα νότια σύνορα προς τις χώρες του Σαχέλ – αλλά επέτρεψε επίσης στους τζιχαντιστές του IS να κερδίσουν ισχυρή παρουσία στα ανατολικά της Λιβύης.

Σομαλία

Η ομάδα al-Shabab της Σομαλίας – «νεαροί άνδρες  στα αραβικά» – υπήρξε ένα από τα πιο επίμονα και επικίνδυνα τζιχαντιστικά κινήματα σε ολόκληρη την ήπειρο. «Η  Al-Shabab» λέει ο Nathan Sales, «βλέπει τον εαυτό της ως την πιο επιτυχημένη ομάδα της Αλ Κάιντα». Έχει επιβιώσει από συντονισμένες πολυεθνικές στρατιωτικές εκστρατείες εξάλειψης της και κατάφερε να χτυπήσει πέρα ​​από τα σύνορά της στην Κένυα και την Ουγκάντα, και να πυροδοτήσει τεράστιες βόμβες στην πρωτεύουσα της Σομαλίας, το Μογκαντίσου. Οι επιδρομές με drones και αυτες των Ειδικών Επιχειρήσεων των ΗΠΑ, που ξεκίνησαν από το γειτονικό Τζιμπουτί, συχνά σκοτώνουν ηγέτες του Al-Shabab και όμως η ομάδα καταφέρνει να συνεχίζει να αναγεννάται.

Αντιμετωπισε επίσης με επιτυχία μια πρόκληση από την τοπική θυγατρική του IS, που τώρα περιορίζεται σε μεγάλο βαθμό στη βορειοανατολική άκρη του Κέρατος της Αφρικής.

Μοζαμβίκη

Η ισχυρή παρουσία που κέρδισε το IS στην βόρεια συνοικία Cabo Delgado κάτω από το έμβλημα της «Ισλαμικής Πολιτείας Κεντρικής Αφρικής» (ISCAP), θα μπορούσε κάλλιστα να είναι ένα παράδειγμα μιας πλήρους εξέγερσης που διοργανώθηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου μέσω του Διαδικτύου. Αξιωματούχοι κατά της τρομοκρατίας, πιστεύουν ότι οι τζιχαντιστές που δραστηριοποιούνται σε αυτό το πλούσιο σε φυσικό αέριο τμήμα της Μοζαμβίκης επιστρατεύτηκαν μέσω Διαδικτύου με κάποια συμβολή από​​ την Τανζανία, αλλά σε μεγάλο βαθμό χωρίς τη φυσική παρουσία στρατολόγων που είχαν σταλεί από την καρδιά του IS στη Συρία και το Ιράκ. Υπάρχουν αντικρουόμενες αναφορές σχετικά με την αλήθεια ορισμένων από τις πρόσφατες φρικαλεότητες που πραγματοποιήθηκαν στο όνομα του IS στο Cabo Delgado, όπως η φερόμενη σφαγή περίπου 50 χωρικών σε γήπεδο ποδοσφαίρου. Όμως, το IS φαίνεται να έχει το προβάδισμα έναντι της κυβέρνησης. «Το IS» λέει ο Olivier Guitta, «κινείται μέσα στη Μοζαμβίκη χωρίς να επηρεάζεται από άλλες δυνάμεις».

Τα λύτρα των ομήρων 

Αυτό είναι ένα εξαιρετικά αμφιλεγόμενο ζήτημα. Τον Ιούνιο του 2013, οι επτά ηγέτες στη σύνοδο κορυφής της G7 στο Loch Erne, υπέγραψαν συμφωνία να μην πληρώνουν λύτρα σε τρομοκρατικές οργανώσεις. Επτά χρόνια μετά, η πραγματικότητα παραμένει ότι οι Ευρωπαίοι πολίτες τείνουν να απελευθερώνονται (τελικά) για μη κοινοποιημένα ποσά, ενώ οι Βρετανοί και οι Αμερικανοί όμηροι είναι οι πιο πιθανό να εκτελεστούν. Αρκετοί Γάλλοι πολίτες απελευθερώθηκαν από την αιχμαλωσία τζιχάντ στο Σαχέλ, πρόσφατα, με αντάλλαγμα την απελευθέρωση μεγάλου αριθμού επικίνδυνων τζιχαντιστών κρατουμένων στο Μάλι.

Οι αναλυτές υπολογίζουν το συνολικό ποσό που καταβλήθηκε στους απαγωγείς τζιχάντ στη Βόρεια και Δυτική Αφρική τα τελευταία χρόνια , σε περισσότερα από 120 εκατομμύρια δολάρια. Αυτά τα χρήματα λύτρων χρησιμοποιούνται στη συνέχεια από τους τζιχαντιστές για να αγοράσουν περισσότερα όπλα και εκρηκτικά, καλύτερα οχήματα, γυαλιά νυχτερινής όρασης και εξοπλισμό επικοινωνίας. Χρηματοδότησαν επίσης προσπάθειες πρόσληψης νέων μαχητών και δωροδοκίες διεφθαρμένων αξιωματούχων.

Είναι λοιπόν, η Αφρική που θα ξεπεράσει τη Μέση Ανατολή ως το κύριο θέατρο της βίαιης τζιχάντ, όπως προβλέπουν ορισμένοι; Αυτό θα εξαρτηθεί από πολλούς παράγοντες, αλλά το κύριο μεταξύ αυτών είναι η ποιότητα της διακυβέρνησης. Η μακροπρόθεσμη λύση στην πρόκληση των τζιχαντιστικών εξεγέρσεων δεν αφορά μόνο την καλύτερη αστυνόμευση και τα ισχυρότερα σύνορα. Επιστρέφει στην παλαιά πρόκληση της δημιουργίας των οικονομικών ευκαιριών και της πολιτικής σταθερότητας που τελικά απομακρύνουν τους ανθρώπους από μια ζωή βίας.

Πηγη : BBC

 

σχόλια αναγνωστών
oδηγός χρήσης