Σύνταξη-Επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Οι άνδρες έχουν ασθενέστερο ανοσοποιητικό σύστημα που, σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να σαμποτάρει την αντιμετώπιση του σώματος σε έναν εισβολέα. Αλλά κοινωνικοί και πολιτιστικοί παράγοντες μπορούν επίσης να παίξουν ρόλο.
Στις αρχές της επιδημίας του κορωνοϊού, τα νοσοκομειακά δεδομένα από την Κίνα αποκάλυψαν μια εκπληκτική ανισότητα: το Covid-19, η ασθένεια που προκαλείται από τον ιό, σκότωνε πολύ περισσότερους άνδρες από ότι γυναίκες. Αυτή η διαφορά παρέμεινε και σε άλλες ασιατικές χώρες, όπως η Νότια Κορέα, καθώς και σε ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ιταλία. Στη συνέχεια, εμφανίστηκε και στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου, ο κορωνοϊός είχε σκοτώσει σχεδόν 17.000 περισσότερους Αμερικανούς άνδρες από ότι γυναίκες, σύμφωνα με στοιχεία από τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων. Για κάθε 10 γυναίκες που υπέκυψαν στην ασθένεια στις Ηνωμένες Πολιτείες, πέθαναν 12 άνδρες, διαπίστωσε μια ανάλυση από την Global Health 50/50, μια πρωτοβουλία με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο για την προώθηση της ισότητας των φύλων στην υγειονομική περίθαλψη. Αυτή η ανισότητα ήταν μία από τις πολλές ανησυχητικές πτυχές του νέου ιού που προβλημάτισε όσους δεν γνωρίζουν τον ρόλο του φύλου στις ασθένειες.
Αλλά η εξειδικευμένη ομάδα ερευνητών που μελετούν αυτή τη σχέση δεν εξεπλάγη. Ετοίμασε μια σειρά από υποθέσεις. Ένας πιθανός ένοχος ήταν η συμπεριφορά των ανδρών. Ίσως οι άντρες ήταν πιο πιθανό να εκτεθούν στον ιό λόγω κοινωνικών παραγόντων – ένα δυσανάλογα ανδρικό εργατικό δυναμικό, για παράδειγμα, θα μπορούσε να φέρει περισσότερους άνδρες σε επαφή με μολυσμένα άτομα. Επίσης οι πνεύμονες των ανδρών μπορεί να είναι πιο ευάλωτοι, επειδή ήταν πιο πιθανό να καπνίζουν στις χώρες που πρώτες ανέφεραν την διαφορά μεταξύ πασχόντων. Αυτό που έχει γίνει πιο εμφανές, 10 μήνες μετά από το ξέσπασμα της πανδημίας, είναι ότι οι άντρες παρουσιάζουν συγκριτικά ασθενέστερες ανοσολογικές αντιδράσεις στην μόλυνση από κορωνοϊό, οι οποίες μπορεί να ευθύνονται, για αυτούς τους πρόσθετους θανάτους.
«Αν κοιτάξετε τα δεδομένα σε όλο τον κόσμο, υπάρχουν τόσοι άντρες όσο και γυναίκες που έχουν μολυνθεί. Είναι μόνο η σοβαρότητα της νόσου που είναι πιο συχνή στους άντρες», δήλωσε ο Franck Mauvais-Jarvis, του Πανεπιστημίου Tulane, ο οποίος μελετά τις διαφορές των φύλων σε ασθένειες όπως ο διαβήτης. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η βιολογία μπορεί να μας βοηθήσει να εξηγήσουμε το γιατί. Οι γυναίκες έχουν γενικά ισχυρότερο ανοσοποιητικό σύστημα, χάρη στις ορμόνες του φύλου, καθώς και τα χρωμοσώματα που είναι γεμάτα με ανοσοποιητικά γονίδια. Περίπου 60 γονίδια στο χρωμόσωμα Χ εμπλέκονται στη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, δήλωσε η μικροβιολόγος του Πανεπιστημίου Johns Hopkins, Sabra Klein στο The Washington Post. Άτομα με δύο χρωμοσώματα Χ – όπως οι γυναίκες – μπορούν να επωφεληθούν από τη διπλή βοήθεια ορισμένων από αυτά τα γονίδια.
Η Akiko Iwasaki, μελετά την άμυνα του ανοσοποιητικού συστήματος κατά των ιών στο Πανεπιστήμιο του Yale, εξετάζοντας το πως θα μπορούσαν οι διαφορές του φύλου να συμβάλλουν στην εκδήλωση των μολύνσεων από κορωνοϊούς. Αυτή και οι συνάδελφοί της, εξετάζουν ένα προς ένα, όλα τα στοιχεία που συνιστούν το ανοσοποιητικό σύστημα. «Κάναμε μια ολιστική εκτίμηση σε ότι μπορούμε να μετρήσουμε ανοσολογικά», είπε η Iwasaki, απαριθμώντας μια σειρά από μόρια και κύτταρα που σχηματίζουν το προπύργιο του ανθρώπινου οργανισμού, έναντι παθογόνων: «κυτοκίνες, χημειοκίνες, Τ κύτταρα, Β κύτταρα, ουδετερόφιλα – όλα σε όσα είχαμε πρόσβαση».
Σε άντρες ασθενείς, η απόκριση των Τ κυττάρων ήταν ασθενέστερη, σύμφωνα με τους επιστήμονες. Όχι μόνο τα Τ κύτταρα ανιχνεύουν τα μολυσμένα και τα σκοτώνουν, αλλά βοηθούν επίσης να κατευθύνουν την απόκριση αντισωμάτων. «Είναι ο κύριος ρυθμιστής της ανοσολογικής απόκρισης. Και όταν έχουμε πτώση στα Τ κύτταρα ή στην ικανότητά τους να ενεργοποιηθούν, χάνουμε βασικά τον διευθυντή της ορχήστρας», δήλωσε η Iwasaki.
Η δύναμη του ανοσοποιητικού συστήματος μειώνεται καθώς οι άνθρωποι γερνούν, ανεξάρτητα από το φύλο. Αλλά η πτώση αυτή είναι ήπια για τις γυναίκες και μια απότομη πτώση στο γκρεμό για τους άντρες: Η δουλειά της Iwasaki δείχνει ότι η απόκριση των κυττάρων Τ στους άντρες στα 30 – 40 τους είναι ισοδύναμη με αυτή μιας γυναίκας στα 90.
Τα Τ κύτταρα δεν είναι το μόνο στοιχείο του ανοσοποιητικού που εξασθενεί δυσανάλογα στους άνδρες. Ένα άλλο επιστημονικό άρθρο, που δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο στο PLOS Biology, εξέτασε ανώνυμο ανθρώπινο γενετικό υλικό που συλλέχθηκε μαζί με ιούς σε ρινικά επιχρίσματα. Η μελέτη βρήκε «γκαζωμένα» αμυντικά σήματα στους άντρες. Όταν ένα κύτταρο ανιχνεύει έναν ιό, εκτελεί το μοριακό ισοδύναμο της σήμανσης του συναγερμού πυρκαγιάς, δήλωσε μια από τις συγγραφείς της μελέτης, η Nicole Lieberman, ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον. Αυτός ο συναγερμός εκδηλώνεται με γενετικούς αγγελιοφόρους, που ονομάζονται RNA, οι οποίοι αντιδρούν σχεδόν αμέσως.
Η αντίδραση ωθεί τα κύτταρα να αναπτύξουν τις πρώτες γραμμές άμυνας, όπως οι ιντερφερόνες, μόρια ανοσοποιητικού συστήματος που, όπως υποδηλώνει το όνομα, παρεμβαίνουν στην ικανότητα του ιού να αναπαραχθεί. Άλλα μόρια καλούν εξειδικευμένα ανοσοκύτταρα για να καταστρέψουν τους εισβολείς . «Η επιδίωξη είναι να κρατήσει ο συναγερμός για αρκετό διάστημα, έτσι ώστε να μπορέσει να φτάσει έγκαιρα, η πυροσβεστική υπηρεσία», είπε η Lieberman.
Η ίδια, ωστόσο, και οι συν-συγγραφείς της, διαπίστωσαν ότι σε άντρες και σε μερικούς ηλικιωμένους ασθενείς, ο συναγερμός πυρκαγιάς σβήνει νωρίς – πολύ πριν φτάσουν οι πυροσβέστες. «Αυτό, νομίζω, είναι η λειτουργική συνέπεια, ενδεχομένως, του φαινομένου που βλέπουμε σήμερα”, είπε.
Δυστυχώς, δεν είναι μόνο πιο αδύναμο στους άνδρες το ανοσοποιητικό σύστημα, αλλά σε ορισμένες σοβαρές περιπτώσεις του κορωνοϊού φαίνεται πως κοπώνεται εύκολα. Μια μελέτη 1.000 ασθενών, με απειλητική για τη ζωή κορωνοϊό, δημοσιεύθηκε στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Science τον Σεπτέμβριο, και βρήκε στοιχεία μοριακού αυτο-σαμποτάζ. Οι μαχητές του ανοσοποιητικού συστήματος ενεργούσαν ενάντια στην άμυνα του σώματος, όπως επαναστατημένοι φρουροί ενός κάστρου που σπάνε τις δικές τους πύλες. Αυτό το φαινόμενο ήταν πολύ πιο διαδεδομένο στους άνδρες από ότι στις γυναίκες.
Συγκεκριμένα, οι ερευνητές εντόπισαν αυτά που ονομάζονται αυτοαντισώματα, μόρια που δεσμεύουν και εξουδετερώνουν μέρη του ανοσοποιητικού συστήματος. Αυτοί οι εξουδετερωτές απενεργοποίησαν ένα υποσύνολο αμυντικών μορίων γνωστών ως ιντερφερόνη τύπου – 1α. Με απλά λόγια, η ύπαρξη αυτοαντισωμάτων οδήγησε σε πιο έντονη ιική αναπαραγωγή.
Ενενήντα πέντε από τα 101 άτομα με αυτοαντισώματα κατά της ιντερφερόνης ήταν άνδρες. «Κατά κάποιο τρόπο οι άνδρες είναι πιθανότερο να αναπτύξουν τέτοια αυτοαντισώματα, αλλά δεν ξέρουμε γιατί», δήλωσε ο συγγραφέας της μελέτης, Petter Brodin, παιδίατρος στο Ινστιτούτο Karolinska της Σουηδίας, που μελετά το ανοσοποιητικό σύστημα.
Τα μόρια ιντερφερόνης διακρίνονται σε διάφορους τύπους, οπότε είναι πιθανό αυτοί οι ασθενείς να μπορούν να υποβληθούν σε θεραπεία με μια άλλη κατηγορία ιντερφερόνης, δήλωσε ο Brodin. Αυτό όμως, μπορεί να αποδεχθεί δύσκολο, αναγνώρισε, επειδή οι ιντερφερόνες είναι πιο χρήσιμες νωρίς κατά τη διάρκεια μιας λοίμωξης, προτού η ασθένεια προχωρήσει σε απειλητικά για τη ζωή στάδια.
Η έλλειψη δολοφονικών Τ κυττάρων, σε συνδυασμό με τα εξουδετερωτικά αυτόαντισωματα , είναι κάτι «σαν ένα διπλό χτύπημα», είπε η Iwasaki, «αυτό είναι που αυξάνει τελικά το ιικό φορτίο σε αυτούς τους άνδρες». Αυτό που είναι ασυνήθιστο, πάντως, είναι πως αυτές οι διαταραχές του ανοσοποιητικού συστήματος – αυτοάνοσου τύπου – είναι πιο συχνές στις γυναίκες, όπως για παράδειγμα με τον ερυθηματώδη λύκο. Η έρευνα της Iwasaki εξετάζει επίσης εάν ανοσοποιητικά συστήματα που αντιδρούν όπως αυτά της γυναίκας μπορεί να διαδραματίσουν ρόλο, σε άτομα με μακροχρόνια συμπτώματα κορωνοϊού. «Υπάρχουν χιλιάδες άνθρωποι που πάσχουν από χρόνια συμπτώματα της νόσου, τα οποία μπορεί να είναι εξουθενωτικά, είπε η Iwasaki. Πολλοί από τους ασθενείς αυτούς είναι νέοι και η πλειοψηφία τους, αν και όχι όλοι, είναι γυναίκες.
Πέρα από αυτές τις βιολογικές διαφορές, θα ήταν απλοϊκό να αγνοήσουμε πώς άλλες πτυχές του φύλου, όπως η συμπεριφορά και οι κοινωνικοί κανόνες, μπορούν επίσης να επηρεάσουν την πανδημία. Σε γενικές γραμμές, οι άνδρες μπορεί να είναι λιγότερο πιθανό να ανησυχούν για το κορωνοϊό από ότι οι γυναίκες, ταιριάζοντας με το πρότυπο ότι οι γυναίκες αντιμετωπίζουν γενικά τους κινδύνους για την υγεία, πιο σοβαρά. Οι γυναίκες υιοθέτησαν μια πιο προσεκτική προσέγγιση για την ασθένεια, σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση, εκφράζοντας μεγαλύτερη ανησυχία για το αν θα μπορούσαν να επιστρέψουν στους χώρους εργασίας, με ασφάλεια. Οι γυναίκες είναι επίσης πιο πιθανό να ακολουθήσουν συμβουλές εμπειρογνωμόνων όπως η χρήση μάσκας και η διατήρηση κοινωνικών αποστάσεων, σύμφωνα με μια άλλη μελέτη που περιελάμβανε έρευνες και παρατηρήσεις της συμπεριφοράς των πεζών στη Νέα Υόρκη, το Κονέκτικατ και το Ν. Τζέρσεϊ.
Η Sarah Hawkes, καθηγήτρια παγκόσμιας δημόσιας υγείας στο University College London, η οποία, μαζί με τον σύζυγό της, διευθύνει τη Global Health 50/50, δήλωσε ότι η εικόνα των ανδρών ως υπευθύνων για την ανάληψη κινδύνων εκτείνεται κατά εκατοντάδες χρόνια πίσω, σύμφωνα με τον John Graunt, έναν από τους πρώτους επιστήμονες που ασχολήθηκαν με τον τομέα της επιδημιολογίας.
Αφού εξέτασε τα αρχεία θανάτου της Αγγλίας, ο Graunt ισχυρίστηκε το 1662, ότι «οι άντρες, που είναι γενικά πιο ανυπόμονοι από τις γυναίκες, πεθαίνουν νωρίτερα» – δηλαδή, ότι φταίει η συμπεριφορά τους. Ο Hawkes υποστηρίζει ότι «350 χρόνια αργότερα», η άποψη του Graunt εξακολουθεί να ισχύει. «Είναι αναμφίβολα ένα μείγμα τόσο της βιολογίας όσο και της συμπεριφοράς», που είναι υπεύθυνο για τις διαφορές στην υγεία μεταξύ ανδρών και γυναικών, είπε.
Το μερίδιο των θανάτων από κορωνοϊό στις γυναίκες αυξάνεται επίσης με το μερίδιό τους στο εργατικό δυναμικό πλήρους απασχόλησης, σύμφωνα με έκθεση της οικονομολόγου του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, Renee Adams, η οποία χρησιμοποίησε δεδομένα Global Health 50/50. «Όσες περισσότερες γυναίκες συμμετέχουν στο εργατικό δυναμικό, τόσο μικρότερη γίνεται η διαφορά του φύλου», είπε ο Hawkes. Αυτό συμβαδίζει με τις ανισότητες μεταξύ των φύλων – οι άντρες είναι πιο πιθανό να εργάζονται σε περιβάλλοντα όπου εκτίθενται σε ατμοσφαιρική ρύπανση και άλλες επιβλαβείς συνθήκες», συμπλήρωσε. Όταν οι γυναίκες αρχίζουν να μπαίνουν σε αυτούς τους – παραδοσιακά αντρικούς χώρους, είπε «αναμένεται να αρρωστήσουν όσο οι άνδρες».
Οι ανισότητες μεταξύ των φύλων που παρατηρήθηκαν στην απόκριση στο κορωνοϊό, έχουν προκαλέσει ευρύτερο ενδιαφέρον για τις παραπάνω διάφορες. «Σχεδόν κανείς, εκτός από τους ανθρώπους που εργάζονται στον τομέα, δεν ενδιαφερόταν για αυτή τη διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών σε ασθένειες μέχρι τον Φεβρουάριο ή τον Μάρτιο», όταν τα πρώτα αποτελέσματα έδειξαν ότι περισσότεροι άντρες πέθαιναν από ότι γυναίκες», είπε ο Mauvais-Jarvis.
Ακόμη και οι υπηρεσίες που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της δημόσιας υγείας, όπως το CDC, ήταν αρχικά διστακτικοί να αποκαλύψουν δεδομένα κορωνοϊού που έδειχναν διαφορές στην απόκριση μεταξύ των φύλων», είπε ο Hawkes. Το σύστημα παρακολούθησης της δημόσιας υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου ήταν εξίσου αργό, στην αντίδραση του . Ο Hawkes αντιμετώπισε αυτές τις καθυστερήσεις ως ένδειξη του πόσο ασήμαντα θεώρησαν, αρχικά, αυτά τα δεδομένα. Όταν οι άνθρωποι πεθαίνουν, τα πιστοποιητικά θανάτου τους αναφέρουν αν ήταν άντρες η γυναίκες. Τα δεδομένα του CDC κατέστησαν, τελικά, αυτές τις πληροφορίες προσβάσιμες στα μέσα Απριλίου. Τα μοτίβα, διαφορών θνησιμότητας ανδρών – γυναικών, που αποκαλύφθηκαν σε αυτές τις μελέτες, συμφωνούν με αυτά που παρατηρήθηκαν σε παλαιότερα κρούσματα αναπνευστικού συνδρόμου της Μέσης Ανατολής (MERS) και του σοβαρού οξέος αναπνευστικού συνδρόμου (SARS) – και τα δύο εντός της οικογένειας των κορωνοϊών και συμβαδίζουν με απαντήσεις σε άλλες ιογενείς νόσους. «Γνωρίζουμε ότι οι γυναίκες αναπτύσσουν πολύ καλύτερη ανταπόκριση αντισωμάτων στα εμβόλια γρίπης», δήλωσε η Iwasaki.
Μερικοί από αυτούς τους εμπειρογνώμονες ελπίζουν να αξιοποιήσουν αυτή την εμπειρία ,για να φωτίσουν όλες τις πτυχές των διαφορών φύλου στην υγεία. Ο κορωνοϊός, εξάλλου, δεν είναι το μόνο πρόβλημα που πλήττει άντρες και γυναίκες άνισα. Ο καρκίνος, το άσθμα, οι καρδιακές παθήσεις και άλλες κοινές ασθένειες, είναι μερικά ακόμη παραδείγματα, όπως σημείωσε ο Mauvais-Jarvis σε πρόσφατο άρθρο του στο Lancet.
«Τα είδη των διαφορών που βλέπουμε στην απόκριση στο κορωνοϊό δεν είναι απροσδόκητα», είπε ο Hawkes. Αν υπάρχει έκπληξη, είναι μόνο για την ευρεία υποτίμηση των διαφορών ανοσολογικής απόκρισης, μεταξύ ανδρών και γυναικών που εξακολουθούν να υφίστανται ακόμη και μεταξύ των γιατρών», είπε.
Ο Mauvais-Jarvis αναφέρθηκε σε αυτήν την ελαττωματική προσέγγιση ως «φαινόμενο μπικίνι» – στην οποία οι κλινικοί γιατροί θεωρούν τις γυναίκες ασθενείς ως εναλλακτικές των ανδρών, εκτός από τα όργανα που καλύπτονται από το μπικίνι. Ο κορωνοϊός βοήθησε στην επιτάχυνση της τάσης μακριά από αυτήν την ξεπερασμένη προβολή. «Το θετικό που βγαίνει από την πανδημία», είπε ο Hawkes, είναι η ξαφνική συνειδητοποίηση ότι οι κοινωνικοί παράγοντες και η βιολογία των φύλων «μπορεί να έχουν σχέση με το προσδόκιμο ζωής μας, την εμπειρία μας ως ασθενών και τον κίνδυνο να νοσήσουμε. Έχει κάνει αυτή τη συζήτηση λίγο πιο πραγματική».
Πηγή: The Washington Post
