Toυ Κώστα Μπετινάκη
Καζάνι που βράζει η Μέση Ανατολή. Η Σαουδική Αραβία διέκοψε τις διπλωματικές της σχέσεις με το Ιράν. Ο Σαουδάραβας υπουργός Εξωτερικών, Αμπντέλ αλ Τζουμπεΐρ, έδωσε το βράδυ της Κυριακής, προθεσμία δύο ημερών στους Ιρανούς διπλωμάτες να εγκαταλείψουν τη χώρα…
Η απόφαση αυτή ελήφθη μετά τις μεγάλες καταστροφές που προκλήθηκαν στην πρεσβεία της Σαουδικής Αραβίας στην Τεχεράνη από εξαγριωμένο πλήθος διαδηλωτών, ως αντίποινα για την εκτέλεση 57 Σιιτών από το σαουδαραβικό καθεστώς. Σύμφωνα με την ανακοίνωση του Ριάντ, το Ιράν με αυτές τις ενέργειες προσπαθεί να υπονομεύσει την σταθερότητα και την ασφάλεια στη Σαουδική Αραβία.
Οι δραματικές εξελίξεις αυτές σημειώνονται, όταν τον περασμένο Νοέμβριο είχε αρχίσει να διαφαίνεται ότι οι ανταγωνισμοί ανάμεσα στη σουνιτική Σαουδική Αραβία και το σιιτικό Ιράν θα μπορούσαν να δώσουν τη θέση τους σε μια προσεκτική προσέγγιση.
Στις διαπραγματεύσεις της Βιέννης για το συριακό κάθονταν στο ίδιο τραπέζι εκπρόσωποι και από τις δύο χώρες χωρίς ουδεμία να μπλοκάρει το φιλόδοξο πρόγραμμα για τη συμφωνία.
Η Σαουδική Αραβία αντίθετα από τότε που «τα βρήκε» η Τεχεράνη με τη Δύση φοβάται όσο ποτέ άλλοτε, μήπως χάσει την επιρροή της στην περιοχή.
Και οι δύο χώρες προσπαθούν να ενισχύσουν την κυριαρχία τους στον αραβικό, ισλαμικό κόσμο και εκφράζουν διαφορετικές απόψεις σε διάφορα ζητήματα, όπως στον εμφύλιο της Υεμένης. Η τραγωδία στη Μέκκα, όπου εκατοντάδες Ιρανοί ποδοπατήθηκαν μέχρι θανάτου στο μεγάλο προσκύνημα για την εορτή Χατζ των Μουσουλμάνων, τροφοδότησε τις εντάσεις.
Δεν πρόλαβαν να περάσουν δύο μήνες και οι σχέσεις τους βρίσκονται στο κατώτερο δυνατό σημείο, με αφορμή την εκτέλεση από το Ριάντ σιιτών αντικαθεστωτικών, μεταξύ των οποίων και του κληρικού Νιμρ αλ Νιμρ, με την κατηγορία της τρομοκρατικής δράσης.
Το μέλλον της Συρίας πλέον, αναμένεται να κριθεί από την ένταση και το εύρος των αντιδράσεων για την εκτέλεση του σιίτη κληρικού Νιμρ αλ Νίμρ, που έχαιρε μεγάλης αποδοχής στο σιιτικό Ισλάμ.
Στις 25 Ιανουαρίου έχει προγαραμματισθεί να ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις στη Βιέννη. Οι εχθρικές σχέσεις ανάμεσα στο Ιράν, (σύμμαχο του προέδρου Ασάντ) και τη Σ. Αραβία, που υποστηρίζει τους αντικαθεστωτικούς αντάρτες, θα δυσκολέψουν θεαματικά τις διαπραγματεύσεις.
«Είμαι βέβαιος ότι ο θάνατος μου θα δρομολογήσουν ανεπιθύμητες ενέργειες», είχε πει ο Νιμρ αλ Νιμρ πριν συλληφθεί. Οι εξελίξεις τον δικαιώνουν.
Ποιος όμως ήταν ο Sheikh Nimr: Εξέχον στέλεχος της σιιτικής μειονότητας, ηλικίας πενήντα και κάτι, ήταν από τους επικριτές των πράξεων της σουνιτικής βασιλικής οικογένειας της Σαουδικής Αραβίας. Σύμφωνα με τις αποκαλύψεις του Wikileaks, ο σεΐχης Νιμρ είχε συναντηθεί το 2008 με αμερικανούς αξιωματούχους κατά την οποία είχε κρατήσει αποστάσεις από αντιαμερικανικές και φιλο-ιρανικές δηλώσεις ορισμένων συμπατριωτών του της σιιτικής μειονότητας.
Είχε επανειλημμένα συλληφθεί την περασμένη δεκαετία, και είχε ξυλοφορτωθεί από τους αστυνομικούς σε κάποια παό τις περιόδους κράτησής του. Ήταν ιδιαίτερα συμπαθής στη μειονοτική σαουδαραβική σιιτική νεολαία.
Ισλάμ: μία θρησκεία δύο δόγματα
.jpg)
Ο μουσουλμανικός κόσμος είναι διαιρεμένος στα δύο: Σιίτες –Σουνίτες. Η διαμάχη τους οφείλεται σε μια παλιά διαμάχη που είχε ξεσπάσει μετά τον θάνατο του προφήτη Μωάμεθ και οφειλόταν στην διαδοχή του.
Οι διαφορές μπορούν να επισημανθούν μόνον από τους μελετητές του δόγματος, των δοξασιών, των νομοθετημάτων της Σαρία και της γενικότερης θρησκευτικής οργάνωσης. Με αποτέλεσμα οι δύο ηγεσίες συχνά να βρίσκονται σε αντιπαράθεση.
Παρ΄όλο που τα δύο ισλαμικά δόγματα συνυπήρξαν επί αιώνες και μοιράζονταν τις ίδιες δοξασίες και τυπικό οι πρώτες διαμάχες ξέσπασαν σε μια χαρακτηριστική συνύπαρξή τους, στο Ιράκ, όταν ξέσπασε η διαμάχη για την επικράτηση, μετά την ανατροπή και την εκτέλεση του Σαντάμ Χουσεΐν, από τις αμερικανο-βρετανικές στρατιωτικές δυνάμεις.
Από το Λίβανο και τη Συρία, ως και το Πακιστάν, σε πολλές πρόσφατες πολιτικέ συγκρούσεις, υπήρχε το θρησκευτικό υπόβαθρο.
Ποιοι οι Σουνίτες: Θεωρούνται ως οι ορθόδοξοι και πως αποτελούν τον παραδοσιακό κλάδο του Ισλάμ. Αποτελούν και την πλειοψηφία, κάπου 85-90% του μουσουλμανικού κόσμου.
Κυρίαρχο δόγμα των Σουνιτών είναι πως ο Μωάμεθ είναι ο μοναδικός προφήτης και όλοι οι άλλοι μουσουλμάνοι ηγέτες, που κατά καιρόν εμφανίζονται, είναι προσωρινοί.
Ποιοι είναι οι Σιίτες: Στην αρχική ισλαμική ιστορία,οι Σιίτες εμφανίσθηκαν ως πολιτική παράταξη με την ονομασία «Σιίτες Αλί», ή το κόμμα του Αλί. Για τους Σιίτες ο Αλί, γαμπρός του προφήτη Μωάμεθ και οι διάδοχοί του έπρεπε να είναι επικεφαλής της ισλαμικήςκοινότητας.
Ο Αλί δολοφονήθηκε μετά από συνομωσίες και εμφύλιους πολέμους που είχαν ξεσπάσει στο Χαλιφάτο του. Στους γιους του Χασάν και Χουσεΐν είχαν αρνηθεί να αποκτήσουν δικαιωματικά το χαλιφάτο. Ο Χασάν μάλιστα, πιστεύεται ότι δηλητηριάσθηκε από τον Muawiyah, τον πρώτο χαλίφη της δυναστείας των Umayyad.
Ο αδελφός του Χουσεΐν, σκοτώθηκε σε πεδίο μάχης μαζί με όλα τα μέλη της οικογένειάς του, σε ενέδρα στην Κούφα, όπου είχε προσκληθεί. Μετά τα γεγονότα εκείνα είχε ογκωθεί το κίνημα των Σιιτών.
Πάντως, δεν υπάρχουν έντονα διακριτικά στοιχεία μεσσιανισμού στην πίστη των Σιιτών που δίνουν στην ιεραρχία των κληρικών τους, ευρύτατες πρακτικές ανεξαρτησίας για την ερμηνεία των ισλαμικών κειμένων.
Η κοινότητα των Σιιτών υπολογίζεται στα 120-170 εκατομμύρια, αλλά αποτελούν περίπου το ένα δέκατο των Σουνιτών.
Οι Σιίτες μουσουλμάνοι αποτελούν πλειοψηφία κυρίως στο Ράν, το Ιράκ, το Μπαχρέιν,το Αζερμπαϊτζάν, και σύμφωνα με υπολογισμούς στην Υεμένη. Σιιτική μειονότητα υπάρχει στο Αφγανιστάν, την Ινδία το Κουβέιτ, το Λίβανο, το Πακιστάμ, το Κατάρ τη Συρία, την Τουρκία, τη Σαουδική αραβία και τα Ηνωμένα αραβικά Εμιράτα.
Στις χώρες που επικρατεί η σουνιτική πλειονότητα, η σιιτική κοινότητα αποτελεί και το φτωχότερο τμήμα του πληθυσμού. Πολλές φορές διαμαρτύρονται για τις διακρίσεις που υφίστανται αλλά και την καταπίεση. Ορισμένοι φανατικοί σουνιτικοί δογματικοί φετφά (ντοκτρίνες) εξαγγέλλουν μίσος εναντίον των Σιιτών.
Η ισλαμική επανάσταση στο Ιράν, το 1979 που έφερε στην κυβέρνηση το ριζοσπαστικό σιιτικό Ισλάμ αποτέλεσε μεγάλη πρόκληση για τα συντηρητικά σουνιτικά καθεστώτα του Κόλπου. Η υποστήριξη της Τεχεράνης στους οπαδούς του σιιτικού κινήματος πήρε απάντηση από τα κράτη του Κόλπου να ενισχύσουν τους δεσμούς τους με τις σουνιτικές κυβερνήσεις
Πολιτικά επακόλουθα
Η διπλωματική διαμάχη των δύο μεγάλων δυνάμεων του μουσουλμανικού κόσμου, του σιιτικού Ιράν και της σουνιτικής Σαουδικής Αραβίας, δημιουργεί φόβους να προκαλέσει ευρύτερη αναταραχή στην ήδη ταραγμένη Μέση Ανατολή όπου τα δύο αντιμαχόμενα μέρη έχουν λάβει θέσεις μάχης.
Ήδη οι σχέσεις των δύο χωρών ήταν τεταμένες λόγω αρχικά του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος αλλά και του θανάτου χιλιάδων Ιρανών προσκυνητών στη Μέκκα το 1987 και το 2015. Οι διπλωματικές σχέσεις των δύο κρατών είχαν διακοπεί επίσης αρκετές φορές στο διάστημα 1988 και 1991.
Τώρα, αναμένεται να βαθύνει το ρήγμα που ήδη υπάρχει ανάμεσα στο Ριάντ και την Τεχεράνη. Ήδη, επίσημο πεδίο πολεμικής αντιπαράθεσης είναι η Υεμένη και ανεπίσημο η Συρία. Ήδη η Σαουδική Αραβία έχει εκφράσει την αντίρρησή της για τη συμμετοχή του Ιράν στις συνομιλίες για την ειρήνευση στη Συρία, δυσκολεύοντας τις προσπάθειες για την επίλυση της κρίσης που προκλήθηκε από την παρέμβαση της Δύσης.
Χωρίς να έχουμε αναφερθεί στην ενίσχυση των τζιχαντιστών του Χαλιφάτου, από τα σουνιτικά κράτη του Κόλπου, που επιμελώς αποκρύπτεται από τα ελεγχόμενα από τη Δύση Μέσα.
Πληροφορίες από: dw, dpa, reuters / wsj.com / Pew Research, The Future of the Global Muslim Population, 2011
