Σύνταξη-επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Ο πρόεδρος της Βραζιλίας Jair Bolsonaro είναι ενδεχόμενο να διέπραξε εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, μεταξύ άλλων αδικημάτων, κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Αυτή είναι η ετυμηγορία μιας έκθεσης της Κοινοβουλευτικής Έρευνας της Γερουσίας της Βραζιλίας που παρουσιάστηκε πριν λίγες μέρες στους γερουσιαστές της χώρας. Το – άνω των χιλίων σελίδων – έγγραφο παρουσιάζει ένα κατηγορητήριο για το πώς ο Bolsonaro και οι σύμμαχοί του στην κυβέρνηση, χειρίστηκαν την έναρξη της πανδημίας και δεν κατάφεραν να περιορίσουν την εξάπλωση του ιού.
Περιέχει καταγγελίες εναντίον περισσότερων των 60 ατόμων – συμπεριλαμβανομένων του τωρινού και πρώην υπουργών υγείας, του επικεφαλής του προσωπικού του, του πρώην υπουργού Εξωτερικών και των τριών γιών του – καθώς και δύο εταιρειών που εμπλέκονται στην προμήθεια εμβολίων. «Η Βραζιλία θα μπορούσε να μειώσει τη μετάδοση του κορωνοϊού κατά 40% – και έτσι να σώσει περίπου 120.000 ζωές – αν η κυβέρνηση του Bolsonaro είχε επιβάλει και δεν είχε αντισταθεί, σε μέτρα πρόληψης, όπως χρήση μάσκας, τα εμβόλια και κοινωνικές αποστάσεις», σημειώνει η έκθεση.
Οι συντάκτες της έκθεσης αποφάσισαν να μειώσουν τις κατηγορίες κατά του Bolsonaro και των συμμάχων του για μαζικές δολοφονίες και γενοκτονία εναντίον των ιθαγενών πληθυσμών, των οποίων οι κοινότητες υπήρξαν ιδιαίτερα ευάλωτες στον ιό. Όμως, η έκθεση συμπεραίνει ότι ο Bolsonaro είναι υπεύθυνος για εγκλήματα που θα μπορούσαν να διωχθούν στα δικαστήρια, καθώς και για «εγκλήματα ευθύνης» που θα μπορούσαν να αποτελέσουν λόγο για την παραπομπή του από τους νομοθέτες.
Τίποτα από αυτά δεν σημαίνει ότι ο Bolsonaro βρίσκεται σε επικείμενο νομικό ή πολιτικό κίνδυνο. Ο γενικός εισαγγελέας της χώρας – σύμμαχος του – πρέπει να συναινέσει σε δίκη του προέδρου στο δικαστήριο. Επίσης, ο επικεφαλής της κάτω Βουλής της Βραζιλίας έχει – μέχρι στιγμής – θωρακίσει τον Bolsonaro από προσπάθειες έναρξης διαδικασιών παραπομπής. «Δεν έχουν προκαλέσει τίποτα παρά μόνο μίσος και μνησικακία ανάμεσα σε μερικούς από εμάς», δήλωσε ο Bolsonaro την Τετάρτη, αναφερόμενος στην επιτροπή της Γερουσίας που συνέταξε την έκθεση. «Αλλά ξέρουμε ότι δεν είμαστε ένοχοι σε καμία περίπτωση: έχουμε κάνει το σωστό από την αρχή», συμπλήρωσε.
Αυτός είναι ένας αμφίβολος ισχυρισμός, δεδομένου του συγκλονιστικού αριθμού των νεκρών της Βραζιλίας από την αρχή της πανδημίας, οι οποίοι είναι περισσότεροι από 600.000. Για μήνες, μια λεγεώνα ειδικών στη δημόσια υγεία ασκούσε κριτική για την χαλαρότητα της απάντησης του Bolsonaro, την αντίθεσή του στην επιβολή ζωτικών μέτρων τήρησης κοινωνικών αποστάσεων και την προώθηση (από μέρους του) της ψευδοεπιστήμης. Ο Bolsonaro, εν τω μεταξύ, οχυρώθηκε, έριξε τα δεινά της πανδημίας στη χώρα, στους πολιτικούς του αντιπάλους (και την Κίνα) και επικεντρώθηκε σε άλλα μέτωπα, σπέρνοντας αμφιβολίες για την ακεραιότητα των εκλογών το επόμενο έτος και προκαλώντας φόβους για την προοπτική ενός αντιδημοκρατικού πραξικοπήματος – προκειμένου να καθαρίσει τους αντιπάλους του.
Η επίρριψη πολιτικών – και ποινικών – ευθυνών για τις καταστροφές μιας πανδημίας είναι μια δύσκολη και σκοτεινή άσκηση, από μόνη της. Άλλες κυβερνήσεις στη Λατινική Αμερική και την Ευρώπη, με πολύ λιγότερη δημαγωγική ηγεσία, κατέγραψαν ποσοστά θανάτων πολύ χειρότερα από αυτά της Βραζιλίας. Εάν ο Bolsonaro είναι ένοχος για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που σχετίζονται με την πανδημία, αναμφισβήτητα το ίδιο ισχύει και για πολλούς άλλους αρχηγούς κυβερνήσεων και κρατών, συμπεριλαμβανομένου του Προέδρου του Μεξικού Andres Manuel Lopez Obrador και του πρώην Προέδρου Donald Trump. Ο τελευταίος, πιθανότατα έχασε τις εκλογές λόγω της χαοτικής αντιμετώπισης της πανδημίας.
Μια μελέτη νωρίτερα φέτος, από ερευνητή στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Λος Άντζελες, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η υλοποίηση ισχυρών μέτρων για τον περιορισμό της εξάπλωσης του ιού την περασμένη άνοιξη, συμπεριλαμβανομένων των εκτεταμένων τεστ και χρήσης μάσκας, θα μπορούσε να κρατήσει τον αριθμό των νεκρών στην Αμερική κάτω από 300.000 συνολικά. Αντίθετα, ο τρέχων αριθμός είναι υπερδιπλάσιος και συνεχίζει να αυξάνεται.
Αντ ‘αυτού, ο Trump υποβάθμισε συνειδητά την απειλή του ιού και έπαιξε πολλά πολιτικά παιχνίδια με τη δημόσια υγεία. Διαφωνούσε με τους Δημοκρατικούς κυβερνήτες, διαμαρτυρόταν για τους υπερβολικούς αριθμούς τεστ και μετέτρεψε τις επιταγές της τήρησης κοινωνικών αποστάσεων σε κομματικές διαμάχες που εξακολουθούν να μαίνονται πολύ μετά το τέλος της προεδρίας του. Του αναγνωρίζεται βέβαια, η υποστήριξη της κυβέρνησής του στις φαρμακευτικές εταιρείες που παρήγαγαν τα εμβόλια, αλλά προήδρευσε μιας αργής και ακατάστατης διάθεσης των – κάτι που ευτυχώς επιταχύνθηκε μετά την ανάληψη της ευθύνης από την κυβέρνηση Biden.
Ο Trump φάνηκε επίσης να εμπνέει τον Bolsonaro. Ο πρόεδρος της Βραζιλίας τον επισκέφθηκε τον Μάρτιο του 2020, σε ένα ταξίδι στο οποίο πολλά μέλη της αντιπροσωπείας του αρρώστησαν με κορωνοϊό. Ωστόσο, έφυγε από τις ΗΠΑ με έναν κοινό σκεπτικισμό με τον Trump, σχετικά την επικρατούσα επιστημονική συναίνεση γύρω από την πανδημία.
«Είπε πως ταξίδι ήταν καταπληκτικό, ότι πέρασαν υπέροχα, ότι η ζωή ήταν φυσιολογική στο Mar-a-Lago, ότι όλα ήταν υπό έλεγχο και ότι η υδροξυχλωροκίνη ήταν το φάρμακο που έπρεπε να χρησιμοποιηθεί», δήλωσε ο πρώην υπουργός Υγείας, Luis Henrique Mandetta. Ο Mandetta, που απολύθηκε αργότερα εκείνο το έτος από τον Bolsonaro μετά από σύγκρουση για την προσέγγιση του προέδρου, είπε στους New York Times: «Από εκείνη την εποχή, ήταν πολύ δύσκολο να τον πείσω να πάρει την επιστήμη στα σοβαρά».
Η πολιτική βούληση στις Ηνωμένες Πολιτείες τώρα, για το είδος της έρευνας της Γερουσίας που πραγματοποιήθηκε από τους αντιπάλους του Bolsonaro στη Μπραζίλια, είναι μικρή. Αυτό συμβαίνει γιατί ο αριθμός των νεκρών από τον κορωνοϊό στην Αμερική έχει σχεδόν διπλασιαστεί από τότε που ο Trump αποχώρησε από το αξίωμα και οι νομοθέτες στο Κογκρέσο επικεντρώνονται σε άλλες παραβάσεις του – κυρίως τον ρόλο του στην υποκίνηση της εξέγερσης της 6ης Ιανουαρίου. Η παραπομπή του δύο φορές από τη Βουλή των Αντιπροσώπων, έχει κάνει ελάχιστα για να μειώσει το πολιτικό άστρο του Trump και ο πρώην πρόεδρος διατηρεί κυρίαρχο έλεγχο στη βάση των Ρεπουμπλικάνων.
Στην περίπτωση του Bolsonaro, οι αναλυτές εκτιμούν ότι ακόμη και αν η έρευνα για τον χειρισμό της πανδημίας μπορεί να έχει λίγα νομικά επακόλουθα, θα συνεχίσει να έχει πολιτικό τίμημα. «Η πρώτη πολιτική συνέπεια της ειδικής επιτροπής ήταν η συσπείρωση μέρους των αριστερών δυνάμεων που δεν είχαν κινητοποιηθεί», λέει η Esther Solano, πολιτικός επιστήμονας στο Ομοσπονδιακό Πανεπιστήμιο του Sao Paolo. «Είχε επίσης αντίκτυπο στους μετριοπαθείς υποστηρικτές του Bolsonaro, οι οποίοι σοκαρίστηκαν από τις πληροφορίες, τα βίντεο και τις μαρτυρίες που παρακολούθησαν. Η απόρριψη – από μέρους του, της διαχείρισης της πανδημίας, εξηγεί θεμελιωδώς τη μείωση της δημοτικότητας του και η επιτροπή είναι, από πολλές απόψεις, υπεύθυνη για αυτό», προσθέτει.
Ο Economist σημείωσε: «Ο Bolsonaro και τα μέλη της οικογένειάς του, βρίσκονται ήδη υπό έρευνα για διάδοση ψεύτικων ειδήσεων και διαφθορά, τα οποία βέβαια, αρνούνται. Ακόμα κι αν οι τελευταίες κατηγορίες δεν επισημοποιηθούν, τον επόμενο χρόνο ο Bolsonaro μπορεί να βρεθεί να παλεύει τόσο για τις εκλογές όσο και για να αποφύγει την φυλάκιση». Ο Trump, από την άλλη πλευρά, σχεδόν σίγουρα ετοιμάζεται να διεκδικήσει ξανά την προεδρία.
Πηγή: The Washington Post
