Ήταν καλοκαίρι του 1983 όταν ένα ξαφνικό μπουρίνι έπληξε τον Θερμαϊκό και τις δυτικές ακτές της χερσονήσου της Κασσάνδρας, στη Χαλκιδική, ο απολογισμός ήταν τραγικός, ο αριθμός των νεκρών έφτασε τους εννιά.
Από τότε οι επιστήμονες ενέταξαν στα μοντέλα πρόγνωσης μετεωρολογικών συνθηκών τα ιδιαίτερα στοιχεία που καθορίζουν τη συμπεριφορά του καιρού σε αυτό το σημείο της νοτίου Βαλκανικής, όπου οι ψυχρές αέριες μάζες του Βορρά συναντούν τα θερμά συστήματα του χώρου του Αιγαίου.
Καρέ – καρέ το «μάτι» που έπληξε τη Χαλκιδική
Ένα τέτοιο σύστημα φαίνεται πως έπληξε με πρωταφανή ισχύ και ένταση τη Χαλκιδική και ιδιαίτερα τις παραθαλάσσιες περιοχές της Κασσάνδρας και Σιθωνίας το βράδυ της Τετάρτης. Όπως και στη γειτονική Ιταλία την ίδια περίπου χρονική στιγμή σχηματίστηκαν ανεμοστρόβιλοι ή υδροστρόβιλοι που στην περίπτωση της Χαλκιδικής ενώθηκαν σε ένα κεντρικό σύστημα.
Μάλιστα, είχε τέτοια ισχύ που κατάφερε να αναποδογυρίσει αυτοκινούμενο τροχόσπιτο αρκετών τόνων και όχι μόνο να το πλαγιάσει αλλά να το γυρίσει ανάποδα. Φαινόμενα με τέτοια ισχύ είναι τελικά συχνά στη Μεσόγειο όπου επικρατούν συνθήκες αστάθειας ως προς τη συμπεριφορά μετεωρολογικών συστημάτων αστάθειας. Ωστόσο το μπουρίνι της Τετάρτης που έπληξε τη Χαλκιδική ήταν πρωτοφανές.
«Χαρακτηριστικά αιφνίδιας προσβολής, έντονης ραγδαιότητας και υψηλών ταχυτήτων στους ανέμους, καθώς και μικρής χρονικής διάρκειας είχαν τα ακραία καιρικά φαινόμενα που έπληξαν τον χώρο της Β. Ελλάδας και ιδιαίτερα τη Χαλκιδική». Αυτό εξηγεί ο Δρ. Ευθύμης Λέκκας, καθηγητής Δυναμικής Τεκτονικής Εφαρμοσμένης Γεωλογίας & Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών και Πρόεδρος Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος στο ΕΚΠΑ, καθώς και Πρόεδρος του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας.
«Τα φαινόμενα αυτά σε συνδυασμό με τις ακραίες θερμοκρασίες που επικράτησαν το προηγούμενο χρονικό διάστημα εντάσσονται στις διαφοροποιήσεις που επιφέρει η κλιματική αλλαγή και συνιστούν έναν αυτοτροφοδοτούμενο, επιταχυνόμενο κύκλο φαινομένων με όλο και μεγαλύτερες επιπτώσεις», εξηγεί ο καθηγητής.
Περαιτέρω παρατηρεί ότι οι μεγάλες βλάβες αντιστοιχούν κατά κύριο λόγο σε δευτερεύουσες κατασκευές προς εξυπηρέτηση εποχικών αναγκών στις τουριστικές περιοχές και σε γραμμές ζωής (lifelines), σημειώνοντας ότι «σε αυτές τις περιπτώσεις η τρωτότητα είναι αυξημένη λόγω έλλειψης κανονισμών και προχειρότητας σε επίπεδο κατασκευής». «Είναι επιτακτική ανάγκη να υπάρχει έλεγχος στο σύνολο των κατασκευών αυτών και ειδικά σε τουριστικές περιοχές», εκτιμά.
Ο κ. Λέκκας τονίζει ότι «η έγκαιρη προειδοποίηση που υπήρξε από την ΕΜΥ και το Αστεροσκοπείο Αθηνών ήταν πολύ χρήσιμη – είναι αμφίβολο ωστόσο αν η μαζικότερη διάδοσή της θα επέφερε αποτελέσματα, δεδομένου ότι ο πληθυσμός δεν είναι εκπαιδευμένος και εξοικειωμένος με τέτοιου είδους ενημέρωση». Επισημαίνει, δε, την ανάγκη «να υπάρχει προπαρασκευή του πληθυσμού σε τέτοιες μεθόδους ενημέρωσης».
«Θα πρέπει να υπάρχει αναδιαμόρφωση και επικαιροποίηση των σχεδίων Πολιτικής Προστασίας με βάση την ταχέως εξελισσόμενη επιστημονική γνώση, και δεδομένου ότι αντιμετωπίζουμε ήδη νέους τύπους κινδύνων, η ένταση και η έκταση των φαινομένων διαφοροποιείται συνεχώς, αλλά και συνοδούς και συμπλεκόμενους κινδύνους, οι οποίοι δημιουργούν ένα εξαιρετικά σύνθετο περιβάλλον αντιμετώπισης», καταλήγει ο καθηγητής.
Θ. Καρακώστας: Κατηγορία «super cell» η καταιγίδα στη Χαλκιδική
Σπάνιο και πολύ έντονο χαρακτήρισε το καιρικό φαινόμενο που έπληξε τη Χαλκιδική ο ομότιμος καθηγητής Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας του ΑΠΘ, Θεόδωρος Καρακώστας, επισημαίνοντας ότι «το φαινόμενο εμφανίζεται δύο φορές στα τρία χρόνια, δηλαδή ούτε μία φορά τον χρόνο».
Μιλώντας στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο κ. Καρακώστας σημείωσε ότι «σίγουρα ο απλός πολίτης δεν έχει ξαναδεί κάτι τέτοιο, εκτός αν έχει βρεθεί στο παρελθόν σε παρόμοια κατάσταση. Ωστόσο οι μετεωρολόγοι έχουν ξανασυναντήσει τέτοιες περιπτώσεις».
Όσον αφορά την ένταση της καταιγίδας, υπογράμμισε ότι αυτή ανήκει στην κατηγορία «υπερκύτταρο» («super cell»), που είναι και η μεγαλύτερη διαβάθμιση, ενώ περιγράφοντας την πορεία του φαινομένου, επισήμανε ότι αρχικά το έναυσμα δόθηκε από την περιοχή των Πρεσπών.
«Από εκεί ξεκίνησε μια ατμοσφαιρική διαταραχή στην ανώτερη ατμόσφαιρα. Μια πολύ ψυχρή αέρια μάζα κινήθηκε από βορρά προς νότο, πέρασε όλη την περιοχή του Βερμίου και των Πιερίων και κατέβηκε στην κοιλάδα της Ημαθίας και της Πέλλας. Κάποια στιγμή έφτασε στα παράλια του Θερμαϊκού Κόλπου, ο οποίος είναι μια πολύ θερμή, αβαθής θάλασσα, με μεγάλη εξάτμιση και εμπλουτισμό της αέριας μάζας σε υδρατμούς. Έτσι η ψυχρή αέρια μάζα που ξεκίνησε από τις Πρέσπες πίεσε με καθοδικές κινήσεις τη θερμή και υγρή αέρια μάζα, την οποία ανάγκασε να κινηθεί προς τα πάνω. Η καταιγίδα ενισχύθηκε με υγρασία και δυνάμωσε ακόμη περισσότερο. Καθώς, μάλιστα, το φαινόμενο κινούνταν αρκετά γρήγορα, έγινε πάρα πολύ έντονο και έδωσε αυτά τα ανεπιθύμητα αποτελέσματα» επισήμανε.
Στο χάρτη που ακολουθεί παρουσιάζονται: η έντονη ηλεκτρική δραστηριότητα που καταγράφηκε από το σύστημα ανίχνευσης ηλεκτρικών εκκενώσεων του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών/meteo.gr “ZEUS” στη Β. Ελλάδα, οι περιοχές όπου χάθηκαν ανθρώπινες ζωές και οι μεγαλύτερες ταχύτητες ανέμου στους πλησιέστερους μετεωρολογικούς σταθμούς του δικτύου μετεωρολογικών σταθμών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών / meteo.gr.
Ο Χρήστος Ζερεφός, ακαδημαϊκός, επίτιμος καθηγητής του ΑΠΘ και ομότιμος καθηγητής του ΕΚΠΑ, με κείμενο – παρέμβασή του στην εφημερίδα «Καθημερινή» τόνισε ότι «στη χώρα μας έχουν αυξηθεί τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Ενώ στις αρχές του 20ου αιώνα συνέβαιναν κατά μέσον όρο 2 καύσωνες ανά τριακονταετία, τώρα η συχνότητα αυτή είναι 15 καύσωνες ανά τριακονταετία».
»Δεν θα εστιάσω αυτή τη σύντομη ανασκόπηση σε γεγονότα τραγικά όπως την Μάνδρα, το Μάτι και την Χαλκιδική ή τις πυρκαγιές του 2007 στην Πελοπόννησο, αλλά αυτό που πρέπει να τονισθεί είναι ότι η ενημέρωση είναι καθοριστικής σημασίας για την προστασία των ανθρώπων και της περιουσίας τους.
»Τα φυσικά φαινόμενα έχουν μεγάλη ισχύ και ο καθένας πρέπει να γνωρίζει ότι το να αψηφά τη δύναμη της Φύσης, μη υπακούοντας σε οδηγίες προστασίας είναι σαν να επιδιώκει την αυτοκτονία του. Η πρακτική λοιπόν δείχνει ότι μπορούν να σωθούν ζωές και περιουσίες εάν γίνει σωστή προσαρμογή των κοινωνιών στα νέα δεδομένα της φύσης», σημείωσε μεταξύ άλλων.
Πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ/ Πηγή βίντεο και εικόνων: meteo.gr
