Ο Αδριανός Γολέμης μεγάλωσε στη Λάρισα, σπούδασε Ιατρική στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), παρακολούθησε το διεπιστημονικό πρόγραμμα Master on Space Studies του International Space University (ISU) στη Γαλλία και συνέγραψε τη διπλωματική του εργασία στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (European Space Agency – ESA).
Μέχρι εδώ η πορεία του Έλληνα επιστήμονα μοιάζει ανηφορική, όπως συμβαίνει με πολλούς Έλληνες επιστήμονες, μόνο που η συνέχεια τον βρίσκει να κατέχει μια θέση-όνειρο για τον ίδιο. Μια θέση εργασίας εκλεκτή, αποτέλεσμα της επιμονής του: αυτή του γιατρού-ερευνητή στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Αστροναυτών, κοντά στην Κολωνία της Γερμανίας.
«Αρχικά να πούμε ότι δεν είναι και το πιο σύνηθες για κάποιον να ασχολείται με το Διάστημα. Τελείωσα την Ιατρική και στη συνέχεια η πορεία ήταν κάπως έξω από το σύνηθες. Αυτό έχει φυσικά τα θετικά του, αφού, για να σας πω την αλήθεια, πηγαίνω κάθε ημέρα στη δουλειά και είμαι χαρούμενος, με έχει κερδίσει αυτή η επιστήμη, από την άλλη στα «δύσκολα» πρέπει να πω πως υπάρχει ένα μικρό ρίσκο στο πώς τελικά θα εξελιχθεί αυτή η πορεία» εξήγησε μιλώντας από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Αστροναυτών (σ.σ European Astronaut Center) στον ραδιοφωνικό σταθμό του ΑΠΕ- ΜΠΕ, “Πρακτορείο 104,9 FM’.
Πριν ο Έλληνας ειδικός βρεθεί στο Κέντρο Αστροναυτών είχε επιλεγεί από την ESA στο πλαίσιο της στελέχωσης το επονομαζόμενου Σταθμού Concordia στην Ανταρκτική, όπου και εργάστηκε για ένα έτος σε συνθήκες ακραίες ως ιατρός-ερευνητής, συνεισφέροντας στη μελέτη της συνθηκών διαβίωσης στον ανθρώπινο οργανισμό και την ψυχολογία.
Μοιραία, αφού συνομιλούμε με έναν ειδικό στις Επιστήμες του Ανθρώπου εξειδικευμένου στη διαβίωση και τη λειτουργία του ανθρώπινου σώματος στο διάστημα, ένα ερώτημα για τις επιστημονικές απαντήσεις σε θέματα αναπαραγωγής μακριά από τη Γη είναι κάτι που έρχεται πρώτο στον νου.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
«Αυτή τη στιγμή η αναπαραγωγή σε συνθήκες μικροβαρύτητας, π.χ., στους σταθμούς που βρίσκονται σε τροχιά γύρω από τη Γη, δεν είναι εφικτή.
Η βαρύτητα στην ουσία επηρεάζει το σώμα μας με πάρα πολλούς τρόπους τους οποίους τώρα μαθαίνουμε» εξηγεί ο Έλληνας επιστήμονας, που συνάμα έχει θετική απάντηση στο ενδεχόμενο ύπαρξης ενός/μιας πρώτου/ης Έλληνα αστροναύτη στο μέλλον. «Υπάρχουν κάποιες δοκιμασίες που πρέπει να περάσουν οι αστροναύτες για να επιλεγούν (σ.σ τις οποίες χρησιμοποιεί) ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος, η NASA της Ευρώπης, όταν επιλέγει σήμερα αστροναύτες», εξηγεί ο κ.Γκολέμης που τονίζει πως «και η Ελλάδα μπορεί, καθώς συμμετέχει στην ΕSA, να έχει υποψήφιους σε αυτή τη διαδικασία». Τονίζει πάντως πως ακόμη και σε περίπτωση προεπιλογής υπάρχουν δοκιμασίες «που πρέπει να περάσει κάποιος, ώστε να κριθεί κατάλληλος για αντέξει σε αυτές τις συνθήκες».
Είναι αυτές οι δοκιμασίες που έχουν σχεδιαστεί με βάση και στοιχεία εξαχθέντα και από έρευνα στη Γη. «Υπάρχει ένας σταθμός στην Ανταρκτική, ο σταθμός Concordia στον οποίο είχα την τύχη να βρεθώ για ένα έτος το 2014, στον οποίο οι συνθήκες διαβίωσης προσομοιάζουν με αυτές του Διαστήματος, αυτό δημιουργεί το ενδιαφέρον για να γίνει εκεί ιατρική και ψυχολογική έρευνα» σημειώνει ο ιατρός του European Astronaut Center, που σε κάθε περίπτωση είναι ιδιαίτερα αισιόδοξος για τις δυνατότητες που έχει συνολικά η ελληνική επιστημονική κοινότητα στον τομέα.
«Η Ελλάδα είναι μέλος της ESA από 2005. Ως χώρα η Ελλάδα έχει μεγάλο δυναμικό, υπάρχουν άνθρωποι με ενδιαφέρον, ικανότητες και ιδέες είτε επιστημονικά, είτε σε μελέτες που γίνονται. Είναι μια χώρα που αναλογικά έχει πολύ καλές επιδόσεις. Ανάλογα με τον πληθυσμό που έχουμε, τα πάμε πολύ καλά στον ερευνητικό τομέα» τονίζει ο κ.Γολέμης, ενώ ταυτόχρονα μιλά για ανάγκες καλύτερου συντονισμού των προσπαθειών στον τομέα και χαιρετίζει τη δημιουργία του Ελληνικού Διαστημικού Οργανισμού την οποία χαρακτηρίζει «εξέλιξη ελπιδοφόρα».
Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης του Αδριανού Γολέμη στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και τον Σωτήρη Κυριακίδη ακολουθεί:
Ερ. Μετά από τόσα χρόνια έρευνας και την εξέλιξη της τεχνολογίας φτάσαμε σε ένα σημείο στο οποίο ο άνθρωπος έχει μάθει όσα μπορούσε να μάθει για τη διαβίωση και τη λειτουργία του ανθρώπινου σώματος στο διάστημα; Χρειαζόμαστε επιπλέον δεδομένα;
Χρειάζεται σίγουρα περαιτέρω μελέτη, καθώς η εξέλιξη της τεχνολογίας που αναφέρθηκε μας έχει βοηθήσει με πολλούς τρόπους, με τη μοντελοποίηση για παράδειγμα, με την οποία μπορούμε δηλαδή πλέον να υπολογίσουμε και με μοντέλα τι μπορεί να συμβεί στον οργανισμό μας. Χρειάζεται όμως σίγουρα και περισσότερη έρευνα στα ίδια τα μέρη, τα ακραία περιβάλλοντα. Είτε αυτό είναι το ίδιο το Διάστημα είτε είναι οι πολικές περιοχές είτε οτιδήποτε άλλο. Και ο λόγος είναι φυσικά ότι όσο περισσότερα μαθαίνουμε, τόσο πιο βαθιά πάμε σε έναν τομέα ή υποτομέα των επιστημών, που αφορούν το ανθρώπινο σώμα.
Ερ. Τι καινούργιο έχουμε μάθει τα τελευταία χρόνια; Αν μπορούμε να έχουμε μια εκτίμηση για την τελευταία δεκαετία, υπάρχουν εξελίξεις στον επιστημονικό σας τομέα που έχουν ενδιαφέρον; Και το ερώτημα αφορά και γνώσεις χρήσιμες τόσο για τη Γη, όσο και για τις διαστημικές αποστολές…
Αυτό είναι πράγματι πολύ σημαντικό όπως διατυπώθηκε. Η έρευνα αυτή αξίζει τον κόπο όχι μόνο γιατί μας δείχνει τι μπορεί να κάνει ο άνθρωπος σε ακραία περιβάλλοντα και το πως προσαρμοζόμαστε. Πάντα τα συμπεράσματα που εξάγουμε τα εφαρμόζουμε και στην καθημερινή μας ζωή. Μπορεί να βρούμε, για παράδειγμα, πώς επηρεάζεται το σώμα μας είτε σε πολύ χαμηλή θερμοκρασία είτε στο διάστημα και να δημιουργήσουμε μια θεραπεία είτε να προλάβουμε μια κατάσταση που συμβαίνει σε όλους εμάς, στον υπόλοιπο κόσμο.
Στο διαστημικό κομμάτι, τα τελευταία χρόνια εκεί όπου εργάζομαι (αν και εγώ βρίσκομαι κύρια στο εκτελεστικό κομμάτι) βλέπουμε και χρησιμοποιούμε την έρευνα που διεξάγεται. Έτσι υπάρχει μια διεθνής συνεργασία στο διάστημα με τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ΔΔΣ ήτοι ISS) από τις ΗΠΑ, τη Ρωσία, την Ευρώπη, την Ιαπωνία και τον Καναδά, όπως υπάρχει και η Κίνα, που έχει ένα δικό της μικρότερο διαστημικό σταθμό. Η Ελλάδα μέσω της Ευρώπης είναι κομμάτι του ΔΔΣ και οι έρευνες που διεξάγονται είναι περισσότερο εις βάθος.
Στην αρχή, όταν είχαμε το λεγόμενο “Space Race”, δηλαδή τις ΗΠΑ με τη Σοβιετική Ένωση απέναντι τότε, μάθαμε πάρα πολλά γιατί όλο το εγχείρημα ήταν κάτι εντελώς καινούργιο. Δεν είχαν προηγουμένως βρεθεί άνθρωποι στο διάστημα και άρα καθετί ήταν μια τομή. Πλέον πηγαίνουμε περισσότερο σε βάθος και αυτά που έχουμε μάθει είναι λεπτομέρειες ή πώς ακριβώς λειτουργεί ο ανθρώπινος οργανισμός με περισσότερη λεπτομέρεια.
Ερ. Μπορείτε να μας δώσετε μερικά παραδείγματα των νέων αυτών δεδομένων;
Θα σας πω μερικά παραδείγματα είτε από πειράματα που έχουν γίνει στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, είτε από “ανάλογα”. Τι εννοούμε με τον όρο αυτό; Είναι μέρη τα οποία προσομοιάζουν σε συνθήκες διαβίωσης τις συνθήκες του διαστήματος όπως για παράδειγμα η Ανταρκτική στην οποία αναφερθήκαμε νωρίτερα. Έτσι, για παράδειγμα, στη δική μας αποστολή στην Ανταρκτική είχαμε πάντα πειράματα για τον ύπνο γιατί όταν βρισκόμαστε στο διάστημα ή στην Ανταρκτική ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί το σώμα μας, το πώς ξυπνάμε και το πώς κοιμόμαστε, μεταβάλλονται πολύ. Ένα λοιπόν πείραμα που είχαμε ήταν το να κοιμόμαστε το βράδυ με ηλεκτροεγκεφαλογράφημα και έτσι να βλέπουμε πόσο πραγματικά βαθύς είναι ο ύπνος. Αυτό μας βοηθάει πολλαπλά. Σίγουρα μας βοηθάει στο να μπορούν να αποδίδουν καλύτερα οι αστροναύτες στο Διάστημα, αλλά μας βοηθάει και στην εξαγωγή συμπερασμάτων για την καθημερινή μας ζωή. Δηλαδή αν κάποιος ασθενής έχει το πρόβλημα (με τον ύπνο) το βράδυ μπορούμε να εφαρμόσουμε και αυτά που βρήκαμε και να δώσουμε μια θεραπεία.
Ερ. Με πολλά δημόσια και ιδιωτικά πλέον σχέδια για τα διαστημικά ταξίδια και τον εποικισμό του Διαστήματος – όπως βέβαια και με την προγραμματισμένη λειτουργία του πυραύλου της Space X μέσα στο 2019 – υπάρχει ένα ερώτημα που αρχίζει να διαμορφώνεται πλέον σε όλους μας: Πλησιάζει η πρώτη προσγείωση του ανθρώπου στην πλανήτη Άρη; Και αν αυτό γίνει πραγματικότητα, έχετε εσείς οι ειδικοί ιατροί απάντηση στο ζήτημα της αναπαραγωγής του ανθρώπινου είδους σε συνθήκες είτε μηδενικής είτε μειωμένης βαρύτητας;
Μέχρι στιγμής είναι γνωστά τα εξής επί του θέματος. Αυτή τη στιγμή η αναπαραγωγή σε συνθήκες μικροβαρύτητας π.χ στους σταθμούς που βρίσκονται σε τροχιά γύρω από τη Γη, δεν είναι εφικτή. Η βαρύτητα στην ουσία επηρεάζει το σώμα μας με πάρα πολλούς τρόπους για τους οποίους τώρα μαθαίνουμε περισσότερα και με λεπτομέρεια και ένας είναι και αυτός. Υπάρχουν πειράματα βεβαίως σε οργανισμούς όπως ινδικά χοιρίδια κ.ο.κ μέσα από τα οποία βγάζουμε συμπεράσματα. Δεν ξέρουμε ακριβώς για ποιο λόγο (το σώμα) δεν λειτουργεί (ως προς την αναπαραγωγή) όπως σε συνθήκες βαρύτητας. Σε άλλα περιβάλλοντα υπάρχει βαρύτητα, μικρότερη από τη βαρύτητα της Γης. Αυτό για την ώρα θα μπορούσαμε ίσως να το μελετήσουμε μόνο με εξομοίωση, καθώς κανένα έμβιο ον δεν έχει βρεθεί στην πλανήτη Άρη, συνεπώς μόνο εξομοιώνοντας τη βαρύτητα του πλανήτη Άρη θα μπορούσαμε να το μελετήσουμε.
Ερ. Αν και ο εποικισμός ενός άλλου πλανήτη είναι ένα θέμα που συχνά το αντιμετωπίζουμε με διάθεση χιουμοριστική, το αν είναι εφικτή η αναπαραγωγή στο Διάστημα είναι ένα ερώτημα που ως απλοί πολίτες πιστεύουμε πως δεν έχει απαντηθεί… Εφόσον μιλάμε π.χ για μια αποικία στον πλανήτη Άρη και μια μικρή ίσως ομάδα ανθρώπων στο μέλλον, ή ακόμη και ένα μακρινό μέλλον στο οποίο θα έχουμε ‘καταφέρει’ ένα καταστροφικό πλήγμα στο οικοσύστημα μας εδώ στη Γη, το αν θα μπορέσουμε να εποικίσουμε άλλους πλανήτες και να αναπαραχθούμε εκεί είναι ένα ερώτημα που μοιάζει καίριο…
Εδώ αξίζει να σημειωθεί πως αν και είναι σημαντικό ο άνθρωπος να βρεθεί σε άλλα ουράνια σώματα, δεν πρέπει βεβαίως να σκεφτόμαστε ότι πρέπει να πάμε ‘εκεί’ καταστρέφοντας τον δικό μας πλανήτη. Είναι δηλαδή σημαντικό να τονίσουμε πως (πρέπει να κάνουμε) ό,τι μπορούμε για να ‘προλάβουμε’ την κλιματική αλλαγή ή άλλες ανθρωπογενείς καταστροφές, και αυτό πρέπει να αποφευχθεί πάση θυσία. Παρόλα αυτά, στο μέλλον πράγματι ευελπιστούμε ότι ο άνθρωπος θα εποικήσει πλανήτες, σίγουρα ουράνια σώματα όπως η Σελήνη και εκεί όντως η αναπαραγωγή είναι κάτι που πρέπει να μελετηθεί. Για την ESA υπάρχουν πράγματι πειράματα – εδώ αξίζει να σημειωθεί πως η Ελλάδα ως κράτος-μέλος μπορεί να προτείνει πειράματα – και μιλάμε για τον επιστημονικό τομέα που ονομάζεται Human Sciences, των επιστημών δηλαδή που έχουν να κάνουν με τη βιολογία και τον άνθρωπο.
Ερ. Ας πάμε τώρα στην Ελλάδα ως μέλος της ESA. Τι έχει γίνει μέχρι τώρα και ποιες είναι οι δυνατότητές μας κατά την άποψη σας;
Η Ελλάδα είναι μέλος της ESA από 2005. Ως χώρα η Ελλάδα έχει μεγάλο δυναμικό, υπάρχουν άνθρωποι με ενδιαφέρον, ικανότητες και ιδέες είτε επιστημονικά είτε σε μελέτες που γίνονται. Είναι μια χώρα που αναλογικά έχει πολύ καλές επιδόσεις. Με βάση τον πληθυσμό που έχουμε τα πάμε πολύ καλά στον ερευνητικό τομέα. Ίσως χρειαζόμαστε κάποιο καλύτερο συντονισμό σε αυτό που κάνουμε, συνολικά υπάρχουν όμως σίγουρα παραδείγματα θετικά όπως η συμβολή του ΑΠΘ στο πρόγραμμα ΑΙΜ (σ.σ Asteroid Impact Mission), ένα πρόγραμμα για το οποίο ο επικεφαλής του επιστημονικού πεδίου της ESA είχε κάνει ειδική αναφορά στις προσπάθειες και τη συμβολή που είχε σε αυτό η ελληνική ομάδα. Αυτό είναι και το σημαντικότερο που πρέπει να κρατήσουμε, την ύπαρξη των δυνατοτήτων αλλά και του ανθρώπινου δυναμικού… Αρκεί να κοιτάξουμε περισσότερο το θέμα της συνεργασίας και του συντονισμού μέσα στο ευρωπαϊκό πλαίσιο.
Ερ. Θα ήταν ενδιαφέρον, και σίγουρα θα έδινε τροφή για σκέψη σε γονείς αλλά και νεαρούς και νεαρές που μπορεί να «ονειρευτούν» μια καριέρα όπως η δική σας, αν μας περιγράφατε τη δική σας διαδρομή μέχρι τη σημερινή σας πορεία στους κόλπους της ESA. Τι θα συμβουλεύατε σε όσους/ες θα ήθελαν μια παρόμοια καριέρα να πράξουν;
Αρχικά να πούμε ότι δεν είναι και το πιο σύνηθες για κάποιον να ασχολείται με το Διάστημα. Τελείωσα την Ιατρική και στη συνέχεια η πορεία ήταν κάπως έξω από το σύνηθες. Αυτό έχει φυσικά τα θετικά του αφού, για να σας πω την αλήθεια, πηγαίνω κάθε ημέρα στη δουλειά και είμαι χαρούμενος, με έχει κερδίσει αυτή η επιστήμη. Από την άλλη στα “δύσκολα” πρέπει να πω πως υπάρχει ένα μικρό ρίσκο στο πως τελικά θα εξελιχθεί αυτή η πορεία.
Έτσι όταν τελείωσα την Ιατρική έκανα ένα Master στο International Space Univesity. Αυτό είναι ένα διεθνές πανεπιστήμιο που προσφέρει Master στο Στρασβούργο στο οποίο παρά την ύπαρξη διδάκτρων υπάρχουν πολλοί φοιτητές που ολοκληρώνουν τις σπουδές τους με τη βοήθεια υποτροφιών. Καθώς είναι ένα διεπιστημονικό Master εγώ ως ιατρός επέλεξα τον ιατρικό τομέα. Στη συνέχεια έκανα μια πρακτική στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος, έκανα την πτυχιακή μου και είχα μετέπειτα την τύχη, μετά από αίτηση, να επιλεγώ για να εργαστώ για ένα έτος στην Ανταρκτική, πάλι για ένα χρόνο για τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος. Κάπως έτσι βρέθηκα σήμερα στη θέση που έχω Κέντρο Αστροναυτών. Θέλει φυσικά υπομονή αλλά και επιμονή. Καμιά φορά κάνεις δύο και τρεις φορές αιτήσεις μέχρι να καταφέρεις να βρεθείς σε αυτό το χώρο.
Στο άλλο σκέλος τώρα και σε ό,τι αφορά την ESA και το ερευνητικό τμήμα των δραστηριοτήτων της, η ESA συνήθως έχει κάποια Announcements of Οpportunity (σ.σ. αναγγελίες ευκαιρίας). Λέει δηλαδή πως υπάρχει δυνατότητα να γίνουν σε κάποιους τομείς προτάσεις για πειράματα. Εκεί κάποιο πανεπιστήμιο ή ερευνητική ομάδα μπορεί να προτείνει κάποια πειράματα. Γίνεται κάποια αξιολόγηση και οι προτάσεις που έχουν περισσότερο ενδιαφέρον επιλέγονται. Με την ESA, βέβαια, να διευκρινίσουμε πως λειτουργεί με ανταποδοτικό όφελος για κάθε κράτος (σ.σ. ποσό που συνεισφέρει μια χώρα ‘επιστρέφει’ σε έργο για ερευνητές).
Πιστεύω πως είναι σημαντικό να δίδεται από μια χώρα χρηματοδότηση σε τέτοιες πρωτοβουλίες. Υπάρχει βεβαίως μια τελευταία εξέλιξη ελπιδοφόρα με τη δημιουργία του Ελληνικού Διαστημικού Οργανισμού.
Πηγή: ΑΠΕ
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
σχόλια αναγνωστών
oδηγός χρήσης
