Συνέντευξη: Σωτήρης Σκουλούδης
Εικονολήπτης: Χάρης Γκίκας
Μοντάζ: Θανάσης Παλλαντζάς
Ο Δρ. Γιώργος Παξινός είναι ένας άνθρωπος που έχει διαμορφώσει όσο ελάχιστοι στη σύγχρονη εποχή τη γνώση μας για αυτόν τον… μεγάλο αγνωστο, υπαίτιο για όλα, καλά και κακά, που μας συμβαίνουν. Ο λόγος φυσικά για τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Ο ίδιος έχει χαρτογραφήσει 91 περιοχές του εγκεφάλου, μεταξύ των οποίων και της νέας, άγνωστης μέχρι πρότινος περιοχής, του «Ενδοσχοινιοειδούς Πυρήνα», όπως την ονόμασε.
Καθηγητής από το 1973 στο Πανεπιστήμιο του Νew South Wales στο Σίδνεϊ, Ίθακας στην καταγωγή, είναι ο επιστήμονας που μεταξύ άλλων έχει αναπτύξει την πρώτη ολοκληρωμένη ονοματολογία και οντολογία για τον εγκέφαλο, που καλύπτει ανθρώπους, πουλιά και αναπτυσσόμενα θηλαστικά. Έχει πραγματοποιήσει ομιλίες και έρευνες σε όλο τον κόσμο, ενώ είναι και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και της Αυστραλιανής Ακαδημίας Επιστημών.
Οι περισσότεροι νευροεπιστήμονες σήμερα «πατάνε» στις δικές του ανακαλύψεις, αφού οι ”άτλαντες” του ανθρώπινου εγκεφάλου περιγράφουν εξονυχιστικά τις διάφορες εγκεφαλικές δομές. Χαρακτηριστικά, έχει δημοσιεύσει 52 βιβλία, εκ των οποίων το πρώτο του με τίτλο «Ο εγκέφαλος του αρουραίου σε στερεοταξικές συντεταγμένες» αποτελεί ένα από τα κορυφαία σε αναφορές επιστημονικά βιβλία παγκοσμίως…
Ένας άνθρωπος που έχει ασχοληθεί τόσο με την «πηγή ενέργειας του νου», δεν θα μπορούσε να μην είναι, σε κάποιο βαθμό, και φιλόσοφος, γεγονός που εκφράστηκε με την πρόσφατη έκδοση του βιβλίου του «Κατ’ εικόνα», το οποίο αποτελεί μια μυθιστορηματική προσέγγιση της νευροψυχολογίας και των πορισμάτων της, με στόχο τελικά να κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου για τον πιο μεγάλο κίνδυνο που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα…
Ο Γιώργος Παξινός επισκέπτεται συχνά την πατρίδα του από τη μακρινή Αυστραλία, και το zougla.gr τον συνάντησε στις εγκαταστάσεις του Μητροπολιτικού Κολλεγίου στο Μαρούσι, όπου ήταν καλεσμένος ομιλητής σε ειδική εκδήλωση.
«Δεν υπάρχει κενό ανάμεσα στο γονίδιο και το περιβάλλον, ώστε να διεισδύσει η ελεύθερη βούληση»
«Αυτό που επιθυμώ να περάσω στον κόσμο είναι ότι στην πραγματικότητα, ο άνθρωπος δεν είναι ελεύθερος να σκέφτεται και να πράττει όπως θέλει. Όπως ένας γλύπτης λαξεύει ένα άγαλμα, και το άγαλμα δεν είναι “αυτόνομο” αλλά “εξαρτάται” από τον δημιουργό του, έτσι συμβαίνει και με εμάς και τον… εγκέφαλο. Είμαστε η μαριονέτα της οποίας τα νήματα ο εγκέφαλος… Αν γίνει αυτό αντιληπτό, θεωρώ ότι μπορεί να βοηθηθεί η κοινωνία και να απαλλαγεί από τα μίση», είναι το πρώτο πράγμα που μας επισημαίνει ο επιστήμονας.
Και εξηγεί: «Για πολλούς νευροεπιστήμονες δεν υπάρχει καμία απολύτως ελευθερία. Κι αυτό διότι οι ιδιότητες της προσωπικότητας μας είναι αποτέλεσμα δύο παραγόντων: Του γονιδιώματός μας και του περιβάλλοντος μας και των επιρροών του… Που διαμορφώνουν τον εγκέφαλο μας. Και δεν υπάρχει κενό ανάμεσα στο γονίδιο και το περιβάλλον, ώστε να διεισδύσει η ελεύθερη βούληση».
Ο Δρ. Γιώργος Παξινός επέλεξε αυτό το παράδειγμα για να γίνει πιο σαφής:
«Σκεφτείτε όταν χαλάει μια σχέση, πολλοί από αυτούς που τους παρατάνε, επιμένουν παράλογα, ενοχλούν τον/την πρώην σύντροφό τους, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις τους σκοτώνουν ή αυτοκτονούν. Δεν μπορούν να δεχτούν ότι η αγάπη τους δεν ανταποκρίνεται. Είναι δέσμιοι των εγκεφαλικών τους νευρώνων»…
«Από τον εγκέφαλο προέρχεται η χάρα, η ηδονή, ο πόνος, τα δάκρυα, τα πάντα. Η νευροεπιστήμη ελάχιστα έχει να πει παραπάνω»
Στο ερώτημα τι είναι συνείδηση, ο Γιώργος Παξινός απαντά: «Κανείς επιστήμονας δεν έχει δώσει έναν ορισμό της συνείδησης που να είναι αποδεκτός από πολλούς συναδέλφους του… Αλλά γνωρίζουμε ότι η συνείδηση είναι ύλη. Και ότι μάλιστα μπορούμε να την κόψουμε με το νυστέρι στα δύο, κυριολεκτικά, και να λειτουργεί… Κι έτσι μαθαίνουμε ότι δεν υπάρχει κάποιο… φάντασμα μέσα μας»…. Και προσθέτει το εξής ενδιαφέρον:
«Ας μην ξεχνάμε ότι συνείδηση και αυτοσυνείδηση έχουν και τα ζώα. Εγώ δεν βρήκα μεγάλες διαφορές στην ανατομία του ανθρώπινου εγκεφάλου με αυτόν του χιμπατζή»….
Όσο για το αν περιμένουμε στο μέλλον να μάθουμε περισσότερα και πιο συγκλονιστικά για τη φύση μας, μέσα από τις έρευνες για τον εγκέφαλο: «Από την εποχή του Ιπποκράτη, δεν έχει ειπωθεί κάτι καλύτερο για ότι αφορά τη φύση μας… Ίσως μόνο ο Δαρβίνος πρόσθεσε κάποια πράγματα. Από τον εγκέφαλο προέρχεται η χάρα, η ηδονή, ο πόνος, τα δάκρυα, τα πάντα. Η νευροεπιστήμη ελάχιστα έχει να πει παραπάνω».
Πέραν των δεκάδων επιστημονικών δημοσιεύσεών του, που είναι όπως σημειώσαμε σημείο αναφοράς για την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα, ο Γιώργος Παξινός έχει συγγράψει και το μυθιστόρημα «Κατ’ εικόνα», στο οποίο εκλαϊκεύει κάποια από τα διδάγματα της νευροεπιστήμης, με έναν στόχο όμως που την… ξεπερνά.
«Το κίνητρο μου για τη συγγραφή του βιβλίου, που μου πήρε 17 χρόνια για να το γράψω, ήταν να καταδείξω ότι υπάρχει σημαντικό πρόβλημα επιβίωσης του ανθρώπου στον πλανήτη. Τι θα έλεγε σήμερα, αν ερχόταν κάποιος όπως ο Ιησούς στην κοινωνία, για την καταστροφή του περιβάλλοντοςl Και η Κλιματική Αλλαγή δεν είναι απαραίτητα η σημαντικότερη απειλή… Το πρόβλημα είναι ότι θέτουμε οι ίδιοι τις συνθήκες για την εξαφάνιση των απογόνων μας, και δεν υπάρχει κάτι πιο ανήθικο από αυτό»…
Ο Γιώργος Παξινός απάντησε και στις ερωτήσεις των σπουδαστών Δημοσιογραφίας του Μητροπολιτικού Κολλεγίου, Γιώργο Τσίγκο, Σίλεια Στεφάνογλου και Βαγγέλη Παππά.
Πώς έφτασε στη μεγάλη πρόσφατη ανακάλυψη του, τον «Ενδοσχοινιοειδή Πυρήνα», μιά άγνωστη μέχρι πρότινος περιοχή του εγκεφάλου, με τεράστια σημασία; Τι γνώμη έχει για την «εθνική μάστιγα», την κατάθλιψη, τα ψυχοφάρμακα, που ενεργούν παντού εκτός από την… ψυχή; Και τελικά τι είναι η ψυχή; «Η ψυχή είναι μια έννοια περιττή για την ψυχολογία… Αν η ψυχή είναι εκεί που τα ερεθίσματα γίνονται αισθήσεις, εκεί όπου λαμβάνονται οι αποφάσεις και που αποθηκεύονται οι αναμνήσεις… Τότε Δεν χρειάζεται να υποθέσουμε ότι υπάρχει ψυχή, διότι υπάρχει ήδη ένα όργανο που τα κάνει όλα αυτά… Και αυτό είναι ο εγκέφαλος».
Δείτε την πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση:
