Μετά την δόξα του Harari, που με την ευφυέστατη ιστορική του εικονοκλασία έγινε  viral, βρίσκουμε τώρα την ερζάτς δόξα των επιγόνων.

Αν έχετε παρατηρήσει, πολλοί πλέον ιστορικοί και κοινωνιολόγοι αντιγράφουν τις προφητείες του, με χαμηλότερο βέβαια δείκτη ευφυίας από τον πρωτότυπο Ισραηλινό  συγγραφέα. Γιατί, μπορεί ο Μάνος Χατζιδάκις να’ λεγε πως «οι ανόητοι αντιγράφουν, οι ευφυείς κλέβουν», όπως ο ίδιος έκλεψε μελωδίες του Mozart, αλλά δεν είμαστε όλοι Χατζηδάκιδες έστω και αν δηλώνουμε χατζηδακικοί.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Ένας αντιγραφέας της προσπάθειας ερμηνείας των κοιωνικών φαινομένων είναι και ο κατά κόσμον Νικ Χρηστάκης από το Yale, που ζήλεψε και ολίγον τι και την δόξα του Βαρουφάκη που μιλούσε για μυθικά ζώα σε όλα τα ζώα του πλανήτη.

Ο Καστοριάδης έλεγε πως από το Μεσαίωνα μέχρι την αρχή της Αναγέννησης – τριακόσια χρόνια διάστημα – γεννιόντουσαν μεγαλοφυίες κάθε πενήντα χρόνια ˙oGalileo, οdaVinci, ο Newton, οBacon, ο Hobbesκαι άλλοι πολλοί.Tα τελευταία όμως διακόσια χρόνια, παρά την εκτόξευση της επιστήμης σε αστρονομικά ύψη, η μόνη σημαντική ανακάλυψη ήταν η τουαλέτα – καταρράκτης, που έσωσε κόσμο από μολύνσεις και θανατηφόρες επιδημίες. Ο γνωστός Β. Gates προσπαθεί εδώ και χρόνια να φτιάξει τουαλέτες στις πιο φτωχές χώρες της Αφρικής για να μην πεθαίνουν οι άνθρωποι από διάρροιες, χωρίς βέβαια να τα έχει καταφέρει παρά τα δις που έχει ξοδέψει στην έρευνα για ηλιακές τουαλέτες.

Στην σύγχρονη εικονοκλαστική περίοδο οι έξυπνες μηχανές και η τεχνητή ευφυία έχουν γίνει φετίχ επιστημονικό και κοινωνικό: Όποιος δε μιλά για αυτά, δείχνει καθυστερημένος, ακοινώνητος και εκτός μόδας ενώ οι μηχανές αυτές έχουν θεοποιηθεί αλλά και δαιμονοποιηθεί ταυτόχρονα.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Όπως παλιάοι εκκλησίες, οι ιερείς, οι σαμάνοι και όσοι είχαν μια πρόσβαση στα γράμματα είχαν υποτάξει πληθυσμούς και χώρες ολόκληρες με την υποστήριξη των μοναχικών ταγμάτων(εκεί η ιερότητα μιας αναπόδεικτης αυθεντίας έπηζε μια χαρά την σούπα με την εξουσία των εχόντων πάνω στις φτωχές και αμόρφωτες μάζες), έτσι και σήμερα οι τεχνολογικά ανεπτυγμένοι πληθυσμοί καθυποτάσσουν τους υποτελείς τους, κυρίως πελάτες ή έστω δούλους των επιθυμιών, για κατανάλωση αυτών των χαρισματικών συσκευών.

Η αναγγελία και μόνο μιας νέας συσκευής τηςApple, δημιουργεί ουρές έξω από τα καταστήματα για να την αποκτησουν, ενώ το Facebookμετράει πλέον τα μέλη του σε δισεκατομμύρια.Η μανία των ανθρώπων να αγοράζουν ηλεκτρονικά (eshop) έδωσε την πρωτιά στην αμαζόνα -Amazonπου ξεπέρασε πλέον όλες τις μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας σε οικονομικά μεγέθη. Ο Harari ωρύεται πως δώσαμε την ψυχή μας στις μηχανές και την σκέψη μας στο Μεφίστο του μαγικού βουνού.

Όπως παλιά οι άνθρωποι φόρτωναν στους θεούς τις αδυναμίες τους και γίνονταν δαίμονες (ελέω πάντα ενός θεού και ενός δεσπότη) για να κατανοήσουν και να απενοχοποιηθούν, έτσι και σήμερα οι ίδιοι άνθρωποι, με τα ίδια πάθη, φουσκώνουν τα πανιά για ένα πουκάμισο αδειανό, για μιαν Ελένη, και ας είναι μοντέρνα και ηλεκτρονική…

Ένα είναι βέβαιο: Πως χωρίς αέρα και πάθη απλά, ανθρώπινα, το πλοίο της ανθρωπότητας δεν προχωρά, έστω και αν αυτό την καταστρέψει πνίγοντάς την σε αχαρτογράφητα νερα. Γιατί είναι η μοίρα του ανθρώπου να τα φορτώνει όλα ηθική και να γίνεται δαίμονας, κατά το Νίκο Παναγιωτόπουλο.

Αυτό που δεν κατανοώ όμως, ειδικά σήμερα που η πληροφορία τουλάχιστον είναι πλούσια (κι ας μην είναι ούτε γνώση, ούτε σοφία σύμφωνα με τονEliot), να φυτρώνουν σα μανιτάρια Κασσάνδρες που ενοχοποιούν τις μηχανές και όχι την σκέψη των ανθρώπων. Ο έρωτας, το φιλί και το τυχαίο του θανάτου είναι αυτά που μας κάνουν να νιώθουμε αθάνατοι και βέβαιοι πως πάντα κάποιοι άλλοι φταίνε, για να μην ξαναχρησιμοποιήσω το καβαφικό στερεότυπο περί βαρβάρων.

Η ιστορία και η ζωή έχουν αποδείξει πως στις κανούργιες μορφές παραγωγής και τεχνολογίας, κάποιοι πολίτες αρνούνται να ενταχθούν γιατί το πιο δύσκολο στην σκέψη του ανθρώπου δεν είναι το να ανακαλύψει το κανούργιο, αλλάτο να ξεφορτωθεί το παλιό. Οι Λουδίτες στην βιομηχανική επανάσταση κατέστρεφαν τις μηχανές γιατί νόμιζαν πως θα τους έκλεβαν θέσεις εργασίας, κάτι που ιστορικά δεν αποδείχτηκε ˙ αντίθετα η σύγχρονη αλυσίδα παραγωγής έδωσε φτηνά αυτοκίνητα και στους φτωχούς (Φορντισμός).

Η ρομποτοποίηση στην τεχνολογία έδωσε ποιότητα ζωής, αύξηση των μισθών, νέες εφευρέσεις και πολύ περισσότερο πλούτο. Το ιδανικό παράδειγμα της εποχής είναι η επανάσταση της Κίνας που μέσα σε τριάντα μόνο χρόνια δημιούργησε αστική τάξη, μείωσε τους αγρότες και κάνει τεχνολογικά άλματα για τα οποία άλλες χώρες χρειάστηκαν εκατονταετίες.

Είναι βέβαιο πως η ιστορία του πολιτισμού δεν είναι μια ευθεία γραμμή˙ κάνει ζιγκ ζαγκ και μπρος – πίσω, γιατί η ανθρώπινη φύση μαζί με το καλό κουβαλά και το κακό. Η επιστήμη σήμερα συνειδητοποιεί με μεγαλύτερη σοφία το αβέβαιο βήμα του πελαργού και δεν έχει πλέον βεβαιότητες  (ο Prigogine το ονομάζει «το τέλος των βεβαιοτήτων»).

Σε αυτά τα κενά γνώσης και σοφίας, η επιστήμη εκτός απο σοβαρά ερωτήματα παράγει όμως και γελοιότητες (το τραγικό από το γελοίο απέχει ελάχιστα κατά Malraux), όπως παλιά οι Πυθίες με τα «ήξεις αφίξεις» αθώωναν την ανθρώπινη βλακεία (το ανάποδο της ευφυίας, που δεν αναγνωρίζεται όμως εύκολα). Σε αυτά τα κενά λοιπόν -έστω και αν η φύση σιχαίνεται το κενό- παράγονται αστρολογικές απόψεις με αστρονομική ταχύτητα.

Ο Harari ήταν μια καλή εκδοχή, οι επίγονοί του όμως είναι τραγικά πρόσωπα που στο όνομα της δημοσιότητας, ως άλλες αδελφές Kardashians, θα αποκτούν ιδιότητες ομιλουσών κεφαλών χωρίς όμως ομιλία… Θα το αντέξουμε κι αυτό, μαθημένα τα βουνά από χιόνια.

Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης

σχόλια αναγνωστών
oδηγός χρήσης