Όταν είχε επισκεφθεί την Βαρκελώνη στα 1938 -όσο διαρκούσε ο Ισπανικός Εμφύλιος- ο εξόριστος από τους Ναζί αναρχικός Γερμανο-εβραίος συγγραφέας ErnstToller, έγραφε: «Η πιο εντυπωσιακή εμπειρία μου, ως ξένος, είναι πως εδώ λειτουργεί η δημοκρατία».
Κάτι ανάλογο θέλησαν να επαναλάβουν στην Καταλονία πριν μερικές ημέρες;
Αποτρόπαιη η απόφαση της ισπανικής κυβέρνησης να αντιμετωπίσει το πρόβλημα με αστυνομική βία και πλαστικές σφαίρες, την προσπάθεια έκφρασης της δημοκρατικής θέλησης ενός λαού.
Αντιβαίνει και στο «Άρθρο 2» της διακήρυξης της ΕΕ για τον 21ο αιώνα (Συνθήκη Λισαβώνας) που περιγράφει τις δημοκρατικές αξίες:
«Σεβασμός στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, την ελευθερία, την δημοκρατία, την ισότητα, το νόμο και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων και των δικαιωμάτων των μειονοτήτων».
Από τη στιγμή που ο πρώτος Ισπανός αστυνομικός βιαιοπράγησε εναντίον κάποιου που θέλησε να εκφράσει την δημοκρατική του άποψη, πηγαίνοντας να ψηφίσει -έστω και στο μη νόμιμο δημοψήφισμα- η κυβέρνηση της Μαδρίτης έχασε το ηθικό της πλεονέκτημα, αφού επικαλούμενη το Σύνταγμα παραβίασε τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Σε μια στιγμή μάλιστα, που η Ευρώπη γνωρίζει πρωτοφανή άνοδο της ακροδεξιάς, που θυμίζει ανατριχιαστικές εποχές -εκεί γύρω στον Ισπανικό Εμφύλιο.
Υπήρξαν κι εκείνοι που «ξέθαψαν» τον φασίστα Φράνκο, πεθαμένο εδώ και τέσσερις δεκαετίες προσπαθώντας να κάνουν παραλληλισμούς.
Η αδιαφορία που έδειξε αρχικά η ελίτ της ΕΕ στις Βρυξέλλες και κατόπιν η επιδοκιμασία των μεθόδων της κυβέρνησης Ραχόι, δείχνει πόσο απομακρυσμένη είναι η ηγεσία της Ένωσης από τους κρυφούς πόθους των λαών.
Μπορεί τα επίσημα στοιχεία να λένε πως χάθηκαν περί τiς 770.000 ψήφοι λόγω του αποκλεισμού των εκλογικών τμημάτων από την ισπανική αστυνομία, αλλά η προσέλευση του 42,2% ούτε αμελητέα είναι ούτε φυσικά υψηλή.
Είναι ολοφάνερο πως η κρίση εξακολουθεί να υποβόσκει.
Οι αποσχιστικές βάσεις έχουν ρίζες και προέλευση που μας πηγαίνουν μερικά χρόνια πίσω: Δεν ξεχνάμε το δράμα της αιματηρής διάλυσης της αλήστου μνήμης Γιουγκοσλαβίας.
Είναι γεγονός πως ξαναζούμε την εποχή της αναβίωσης των εθνικισμών.
Και δεν είναι μόνον η Καταλονία. Τι θα γίνει με τους Βάσκους, ενώ υπάρχει η Σκωτία με το αρνητικό δημοψήφισμα του 2014 -όταν δεν άνοιξε μύτη. Αλλά να μην ψάξουμε επειδή θα βρούμε κι άλλες αμφισβητούμενες «ιστορίες». Σε εθνικιστικά πρότυπα εντάσσεται φυσικά και το Brexit, το 2016.
Είμαστε βέβαιοι πως οι υπέρμαχοι της απόσχισης και της Ουαλίας από το Ηνωμένο Βασίλειο, μελετούν όσα διαδραματίσθηκαν στο δημοψήφισμα της Καταλονίας.
Μόνο που οι Ουαλοί γνωρίζουν πολύ καλά πως ένα από τα κυριότερα προβλήματα, είναι πως η περιοχή τους δεν είναι αρκετά οικονομικά ισχυρή και βρίσκεται πολύ δεμένη με την Αγγλία, ώστε να την αποχωρισθεί.
Πάντως, ο πρόεδρος του κόμματος Ανεξαρτησίας της Ουαλίας YesCymru, Iestynap Rhobert δήλωσε πως «είναι απόλυτα βέβαιος διαθέτει όσα χρειάζεται για την ανεξαρτητοποίησή της, εμπνευσμένη από την ενέργεια που εκλύθηκε από την Καταλονία».
Εκείνο που δεν θα πρέπει να παραβλέψουμε είναι πως ο εθνικισμός είναι το δόγμα που αντιβαίνει σε όσα επιτάσσει η προσπάθεια δημιουργίας μεγάλων προοδευτικών ενώσεων κρατών προς το κοινό συμφέρον.
Έτσι θέλει πολύ σκέψη αν θα πρέπει να υποστηρίξει κάποιος κάθε κίνηση για αυτοπροσδιορισμό και αυτοδιάθεση.
Από την άλλη θα πρέπει και οι ισχυροί της Ευρώπης να καταλάβουν το βαθύτερο νόημα της Ένωσης και να πάψουν να καλλιεργούν στο έδαφός τους τις εθνικιστικές τάσεις, αλλά να προχωρήσουν στην κατανόηση της ευρωπαϊκής οντότητας.
