Είναι οι ηγέτες των μεγάλων ευρωπαϊκών κρατών ιδιοφυείς, ανεπαρκείς ή απλώς επικίνδυνοι;
Η Ευρώπη, όπως και το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου, βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα τρίτο κύμα της πανδημίας που θα μείνει στην ιστορία ως Covid-19. Με εκατομμύρια κρούσματα και θανάτους, ανείπωτη ταλαιπωρία και πόνο και απροσδιόριστες ακόμη οικονομικές επιπτώσεις, που θα επωμισθούν βέβαια οι επόμενες γενιές.
Η επιστημονική κοινότητα για μια ακόμα φορά στάθηκε στο ύψος της, προσφέροντας στην ανθρωπότητα, σε χρόνο ρεκόρ, εμβόλια κατά του ιού, που υπό άλλες συνθήκες θα χρειαζόντουσαν χρόνια για να αναπτυχθούν και να φθάσουν σε μαζική παραγωγή. Πρέπει να τονιστεί ότι αυτό πραγματοποιήθηκε χάρη στη γενναία χρηματοδότηση της έρευνας από κρατικούς φορείς αλλά και την τολμηρή, από επιχειρηματικής σκοπιάς, συμμετοχή μεγάλων φαρμακευτικών οίκων.
Μετά το αρχικό σοκ, αρκετοί λαϊκιστές πολιτικοί ηγέτες επέλεξαν την άρνηση της πανδημίας και της πραγματικότητας, με καταστροφικά αποτελέσματα για τις χώρες τους, οι περισσότεροι όμως έδειξαν να ακολουθούν τον δρόμο που υπεδείκνυε η επιστήμη, έστω και αν τα προτεινόμενα μέτρα περιορισμού της εξάπλωσης της πανδημίας και της προφύλαξης των συστημάτων υγείας από την κατάρρευση ήταν και είναι αντιδημοφιλή. Με την κοινοποίηση των πρώτων αποτελεσμάτων των κλινικών δοκιμών των εμβολίων, οι χώρες με σχετική οικονομική άνεση έσπευσαν να λάβουν προνομιακές θέσεις προμήθειας εμβολίων, σε μια προσπάθεια που περιλάμβανε πρακτικές που εκ των υστέρων χαρακτηρίστηκαν αθέμιτες και στα πλαίσια «εθνικισμού εμβολίων».
Η Ευρωπαϊκή Ένωση μπήκε στον αγώνα με την άπειρη πρόεδρό της, Ursula von der Leyen, και την ακόμη πιο άπειρη και άτολμη επίτροπο Στέλλα Κυριακίδου. Προκύπτει ότι η διαπραγμάτευση είχε ως κεντρικό άξονα την εξασφάλιση λογικής τιμής των εμβολίων της Pfizer και της AstraZeneca, με κύριο μοχλό πίεσης το μέγεθος της παραγγελίας, ενώ η από νομικής σκοπιάς κατοχύρωση των υποχρεώσεων των εταιρειών για την απαρέγκλιτη τήρηση της υποχρέωσής τους να προμηθεύσουν έγκαιρα όλες τις προβλεπόμενες δόσεις πέρασε σε δεύτερη μοίρα, αποκαλύπτοντας μια τραγική, όπως αποδεικνύεται, έλλειψη κατανόησης των προτεραιοτήτων, αν ληφθεί υπόψιν ότι ο εμβολιασμός ήταν και παραμένει ο μόνος προσφερόμενος δρόμος εξόδου από τη λαίλαπα της πανδημίας. Η ανεξήγητη επανάπαυση συνεχίστηκε με την αγνόηση της ύπαρξης άλλων εναλλακτικών εμβολίων πέραν αυτών της Pfizer, AstraZeneca και Moderna, όπως του ρωσικού Sputnik-V και δυο κινεζικών που εν τω μεταξύ είχαν πείσει τα αρμόδια επιστημονικά όργανα για την ασφάλεια και αποτελεσματικότητά τους. Οι λόγοι είναι άγνωστοι αλλά προφανώς πολιτικοί, που όμως παραμερίστηκαν και αγνοήθηκαν από μερικούς «ανορθόδοξους» Ευρωπαίους ηγέτες, προς όφελος των πολιτών τους. Και φθάνουμε στο πρώτο επεισόδιο της διαμάχης της AstraZeneca και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, όταν η πρώτη ανακοινώνει αδυναμία να προμηθεύσει έγκαιρα τις συμφωνηθείσες δόσεις εμβολίων στην ΕΕ, επικαλούμενη προβλήματα παραγωγής που όμως δεν την εμποδίζουν να τροφοδοτεί αδιάλειπτα τη Βρετανία λόγω δεσμευτικού συμβολαίου -όπως ανέφερε- που προηγήθηκε αυτού της ΕΕ.
Η αντίδραση της Επιτροπής ήταν σπασμωδική και αναποτελεσματική: Απαγόρευση εξαγωγών εμβολίων της εταιρείας που παράγονται σε χώρες της ΕΕ, οι οποίες όμως -όπως αποδεικνύεται- αδυνατούν για νομικούς λόγους να τα χρησιμοποιήσουν εγχώρια! Και τότε διαπιστώνουμε το πρώτο σύμπτωμα της δυσεξήγητης διανοητικής κατάστασης της ηγεσίας των μεγάλων ευρωπαϊκών χωρών. Ανακοινώνουν πως το εμβόλιο της AstraZeneca δεν θα χρησιμοποιηθεί σε άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών μέχρι να προκύψουν αδιάσειστα κλινικά στοιχεία που να αποδεικνύουν πως είναι αποτελεσματικό, παρά το γεγονός πως υπήρχαν αιματολογικά ευρήματα -σε μικρό έστω αριθμό λόγω εγγενών περιορισμών της μελέτης- που έδειχναν σημαντική παραγωγή αντισωμάτων σε άτομα αυτής της ηλικιακής ομάδα που είχαν εμβολιαστεί.
Ο πολύς πρόεδρος της Γαλλίας Ε. Makron έφτασε να χαρακτηρίσει το εμβόλιο «σχεδόν άχρηστο» σε αυτή την ηλικιακή ομάδα. Αποτέλεσμα: Πρώτος σοβαρός κλονισμός της εμπιστοσύνης των πολιτών προς την αξιοπιστία της επιστήμης πίσω από τα εμβόλια και αμφισβήτηση της αποτελεσματικότητάς τους από καιροφυλακτούντες αρνητές. Στους μήνες που ακολούθησαν, η αποτελεσματικότητα όλων ανεξαιρέτως των εμβολίων καταδείχτηκε στην πράξη σε όλες τις ηλικιακές ομάδες και κατοχυρώθηκε με δημοσιεύσεις σε έγκριτα ιατρικά περιοδικά. Αυτό είχε σαν λογικό αποτέλεσμα να ενταθεί ο αγώνας δρόμου όλων των χωρών -με οικονομική άνεση- για εξασφάλιση δόσεων των εμβολίων και ταχύ εμβολιασμό του πληθυσμού τους, με εξαίρεση την EE, όπου ο εμβολιασμός καρκινοβατεί λόγω της προαναφερθείσας καθυστέρησης προμήθειας δόσεων εμβολίων της AstraZeneca και -σε έναν βαθμό- της Pfizer, αλλά και της απροθυμίας των πολιτών ορισμένων χωρών να προσέλθουν. Αναλυτές αναφέρουν ότι η παλινδρόμηση των αποφάσεων των πολιτικών ηγεσιών δεν είναι αμέτοχη στη διαμόρφωση αυτής της στάσης δυσπιστίας, κυρίως στη Γαλλία.
Και φθάνουμε στο τελευταίο επεισόδιο αυτής της αχαρακτήριστης κατάστασης που, με αφορμή ορισμένα περιστατικά διαταραχής της πηκτικότητας του αίματος σε άτομα που έλαβαν το εμβόλιο της AstraZeneca και παρά το γεγονός ότι αφενός ο αριθμός τους (37 σε 17 εκατ. εμβολιασμών) είναι μέσα στα -στατιστικά- αναμενόμενα με ή χωρίς εμβολιασμό και αφετέρου την έλλειψη αιτιακής συσχέτισης προς το εμβόλιο, οδήγησε τις πολιτικές ηγεσίες των ορισμένων χωρών της ΕΕ στην αναστολή της διαδικασίας εμβολιασμού στις χώρες τους με το συγκεκριμένο εμβόλιο. Οι ηγεσίες των μεγάλων ευρωπαϊκών χωρών έσπευσαν να ακολουθήσουν δικαιολογώντας τη στάση τους στη βάση της αρχής της προφύλαξης-πρόνοιας (precautionary principle). Και αυτό παρά το γεγονός πως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων δήλωσαν πως δεν δικαιολογούνται τέτοιες κινήσεις και σε οποιαδήποτε περίπτωση τα οφέλη του εμβολιασμού υπερκαλύπτουν τις αναφερθείσες παρενέργειες. Η οριστική τοποθέτηση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού αναμένεται την Πέμπτη. Εν τω μεταξύ οι διαδικασίες εμβολιασμού έχουν ανασταλεί σε 11 ευρωπαϊκές χώρες, προσθέτοντας θύματα στη λίστα κρουσμάτων και νεκρών αλλά και ανυπολόγιστη ζημιά στην ήδη κλονισμένη εμπιστοσύνη του κοινού απέναντι στην ασφάλεια του εμβολίου αλλά και την ίδια την επιστήμη και πυροδοτεί τον αφηνιασμό των «ελεύθερων καβαλάρηδων» της άρνησης και των θεωριών συνωμοσίας του διαδικτύου, εις βάρος ανυποψίαστων πολιτών. Αν οι πολιτικοί ηγέτες έχουν καταλήξει στα συμπεράσματά τους χρησιμοποιώντας επιστημονικά στοιχεία που οι υπόλοιποι αγνοούμε, θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ιδιοφυείς. Αν όχι, είναι στην καλύτερη περίπτωση ανεπαρκείς και στη χειρότερη επικίνδυνοι.
Ι. Βασιλούδης Ιατρός
